Redactie
14 februari 2020, 11:00
We leggen je het uit: Expose to the right (ETTR), oftewel ‘op rechts belichten’. Hiermee bedoelen we een histogram dat zoveel mogelijk pieken aan de rechterkant van het histogram laat zien, zonder dat er uitgebeten delen in het wit ontstaan. Daarna ga je in de nabewerking de foto weer iets donkerder maken tot de gewenste belichting.
Voordelen ETTR
- minder ruis
- groter dynamisch bereik Het dynamisch bereik is het gebied tussen licht en donker dat kan worden weergegeven. Wat daarbuiten valt, wordt wit of zwart, zonder enige doortekening. Hoe groter het dynamisch bereik van je sensor, hoe groter het contrast dat je kunt vastleggen in één opname.
De achterliggende gedachte is te vinden in de manier waarop een digitale camera het beeld opslaat: op een lineaire manier. Daar zit een complex technisch verhaal achter, dat in het kort hierop neerkomt:
- Een camera kan een beperkt aantal helderheidswaarden vastleggen (afhankelijk van het aantal bits waarin de camera werkt).
- Deze helderheidswaarden worden over het histogram verdeeld, over de stops van het dynamische bereik van de camera. De lichtste stop krijgt de helft van de helderheidswaarden toegewezen, elke volgende stop krijgt de helft van de waarde van de voorgaande stop.
- Door de opname langer te belichten, verschuift het histogram naar rechts. Het beeld wordt dan weliswaar lichter, maar het resultaat is ook dat een belangrijk deel van de opname kan worden vastgelegd in meer helderheidswaarden. Er zijn dus meer details en informatie opgeslagen. Het bestand zal ook groter zijn bij een ETTR-opname.
Technisch
De meer technische uitleg: Stel: je camera kan in 14-bits werken, dan kan deze 2 tot de macht 14 helderheidswaarden vastleggen: 16.384. Hiervan worden er 8192 gebruikt voor de lichtste stop, 4096 voor de op één na lichtste stop, 2048 voor de opvolgende stop enzovoort.
De verdeling zou er dan ongeveer zo uit kunnen zien:
Alleen maar voordelen?
Nu denk je misschien: ETTR is gaaf, dat ga ik vanaf nu altijd toepassen … maar bedenk eerst dat er een paar zaken zijn om rekening mee te houden:
- Het werkt alleen maar als je in raw fotografeert. Dit omdat je bij het werken in jpg al te veel informatie weggooit.
- Elke foto moet je in de nabewerking weer donkerder maken.
- Een langer belichte foto ziet er op het display van de camera minder goed uit.
- De sluitertijd verlengen kan bij bewegende onderwerpen een nadeel zijn. Ga in dat geval niet de iso omhoog schroeven, want dan introduceer je weer ruis en dan doe je het voordeel van ETTR teniet. Dan maar de beweging voor lief nemen of geen ETTR inzetten.
- Als je te ver naar rechts gaat, worden de lichte delen van de foto mogelijk té licht; ze bijten uit. Als er delen van de foto uitbijten, zijn deze niet meer te herstellen. Bij het donkerder maken van de foto in de nabewerking, worden deze delen heel lelijk.
- ETTR werkt alleen optimaal als je op de ‘eigen’ iso-waarde (base iso) van de camera werkt (dit is vaak de laagste iso-waarde). Op een hogere iso-waarde kan ETTR soms zelfs mindere resultaten opleveren dan een normaal belichte opname.
- Voor ETTR heb je in het veld meer tijd nodig dan voor een ‘normale’ opname. Je moet immers zelf de optimale sluitertijd bepalen, zonder dat de hooglichten van de foto uitbijten. In sommige gevallen heb je die tijd niet.
Genoeg nadelen dus bij deze techniek. Wanneer zou je hem dan wél gebruiken?
- Als je een camera hebt met beperkingen op het gebied van ruis, én
- als je op de laagste iso-waarde kunt werken, én
- als iets langere sluitertijd of groter diafragma geen probleem is, én
- als de omstandigheden zich ervoor lenen, én
- als je de 100% optimale kwaliteit wilt bereiken voor een grote afdruk.
Exposure to the left
Het tegenovergestelde van ETTR: je moet juist korter belichten. Het zal geen verrassing zijn dat deze techniek ‘expose to the left’ (ETTL) heet. Hierbij doe je het tegenovergestelde van ETTR: je laat het histogram zo veel mogelijk naar links schuiven.
Het belangrijkste voordeel van ETTL heeft te maken met de hooglichten. Met ETTL heb je veel minder kans op uitgebeten hooglichten. Doordat je korter belicht, bouw je een veiligheidsmarge in voor de hooglichten. Die veiligheidsmarge is handig omdat je op het camerascherm moeilijk kunt beoordelen of de lichte delen uitgebeten zijn. Zelfs met hulp van histogram of knipperlichten kan dit lastig zijn.
Uitgebeten hooglichten zijn in sommige foto’s geen ramp, maar in de meeste foto’s wel. Denk maar eens aan een mooie wolkenpartij in een landschapsfoto of de sneeuwwitte bruidsjurk in een trouwreportage. Uitgebeten hooglichten zijn daarin ronduit lelijk. Bedenk dat een eenmaal uitgebeten hooglicht zelfs met de beste software niet meer te redden is.
Een ander voordeel van ETTL ten opzichte van ETTR is dat een opname er op het camerascherm beter uitziet. Een foto die iets te donker is, is vaak aantrekkelijker dan een foto die te licht is. Nu zul je wellicht denken dat het geen verschil uitmaakt, omdat je beide foto’s in de nabewerking zou aanpassen tot hetzelfde eindresultaat. Maar vergeet niet dat je een belangrijk deel van het plezier van het fotograferen in het veld ondervindt. Een mooiere foto op de achterkant van de camera geeft je meer fotografieplezier. Toch?
Daarnaast is er nog het voordeel van de kortere sluitertijden. Omdat je links gaat belichten, krijg je kortere sluitertijden; vaak meer dan 2 stops korter dan een ETTR-opname. En wie wil er af en toe nu geen kortere sluitertijden?
