Natuurlijk licht en natuur: zo gebruik je het licht

23 februari 2021, 07:21

Bij natuur- en landschapsfotografie is het gebruik van natuurlijk licht een logische stap. Ook al is het landschap of de natuur nog zo mooi, goed licht blijft van levensbelang voor een pakkend resultaat. We vertellen je waar je op moet letten en hoe je creatief om kunt gaan met natuurlijk licht bij natuur- en landschapsfotografie.

Natuurlijk licht is prachtig, maar veranderlijk en niet altijd goed te voorspellen. Als fotograaf zul je daarom flexibel en goed voorbereid op pad moeten gaan. Een natuurfotograaf weet waar en wanneer hij of zij het juiste licht kan verwachten. Vaak is het nodig om heel vroeg op pad te gaan, of in de (vroege) avond te gaan fotograferen. Als je alleen tijdens ‘kantooruren’ wilt fotograferen, is de kans op een fraai beeld een heel stuk kleiner.

De kleuren in de ochtend zijn vaak prachtig.

Carlijn van Dijk, carlijnvandijk.zoom.nl
Fuji X-T200 · ISO 200 · F 11 · 1/80 SEC · 15 MM

Planning

Zowel het jaargetijde en het tijdstip van de dag waarop je gaat fotograferen zijn van belang. Het fotograferen van een landschap met fotogeniek licht vereist dan ook de nodige planning. Zomaar op pad gaan is een gok. Je kansen op een prachtig shot zijn een stuk groter wanneer je werk maakt van de voorbereiding. Je zult moeten weten hoe het licht zich gedraagt op het moment dat je ter plekke bent. Hiervoor is het nodig dat je de tijd van het jaar, het tijdstip en de (weers)omstandigheden meeneemt in je ‘berekening’.

Blauwe en gouden uur

Tijdens het blauwe en het gouden uur is het licht prachtig van kleur en kwaliteit. Deze momenten vind je in de ochtend en vroege avond: vlak na opkomst van de zon en vlak voor én vlak na de zonsondergang. In het gouden uur is het licht oranje, rood en geel, vandaar de naam ‘gouden’. Daarentegen zijn de kleuren in het blauwe uur blauwachtig van kleur en toon.

Overigens zijn deze lichtomstandigheden geen uur lang te zien, zoals de naam doet vermoeden. Helaas kun je er vaak veel korter van genieten. Het gouden en blauwe uur gaan ook in elkaar over, waardoor het soms moeilijk is ze van elkaar te onderscheiden. Nu maakt dat op zich niets uit; het gaat er natuurlijk om dat je fraai licht hebt om bij te fotograferen.

Dat zit in beide gevallen wel snor. Het probleem met deze momenten is dat ze niet lang duren en dat het licht ook niet altijd van dezelfde kwaliteit is door luchtvervuiling en weersomstandigheden.

Het tijdstip waarop deze foto genomen is doet veel voor de sfeer.

Albert Willem Duijts, awduijts.zoom.nl
Nikon Coolpix P900 · ISO 280 · F 5 · 1/125 SEC · 55 MM

De tijden waarop je dit soort omstandigheden aantreft, zijn iedere dag anders. Daarom is het een goed idee om hulpmiddelen te gebruiken zodat je kunt voorspellen wanneer je het mooiste licht kunt verwachten. Daar zijn gelukkig allerlei apps voor beschikbaar die je vertellen hoe laat de zon opkomt en onder gaat en wanneer je dus het beste op pad kunt gaan om te fotograferen. Eén van die apps is ‘Magic Hour’. Daarmee kun je kijken wanneer het beste licht op je pad komt en hoeveel tijd je nog hebt om het vast te leggen. Ook kun je kijken hoe het licht is op andere locaties en tijden. Kortom: een handige en bijna onmisbare app.

Creatief met licht

Gebruik een groot diafragma

Veel natuurfotografen gaan voor weidse overzichten en mooie groothoekbeelden, maar details en ‘portretjes’ van interessante elementen in de natuur kunnen net zo mooi zijn. Daarbij kun je bovendien prachtig gebruikmaken van lichtsterke objectieven. In een ’traditioneel’ landschapsbeeld is dat niet passend omdat daarin alles scherp moet zijn van voor tot achteren.

In een close-up of een detailfoto hoeft dat niet. Daarmee kun je dus losgaan en spelen met scherpte en onscherpte. In de natuur werkt dat bovendien extra fraai omdat je in de achtergrond vaak mooie structuren, kleuren en vormen aantreft die de onscherpte in je foto gelijk een extra portie karakter geven.

Op die manier kun je het natuurlijke licht in je beeld ook extra nadruk geven, bijvoorbeeld door juist de plek waar dat licht het fraaist is scherp op de foto te zetten. Scherpte en licht zullen de blik van de kijker ongetwijfeld meteen naar dat punt in je foto trekken. Kortom: missie geslaagd!

Dit is een fraai ‘portret’ van deze boom.

Alfons Taekema, alfonstaekema.zoom.nl
Canon 5D IV · ISO 100 · F 4 · 1/160 SEC · 16 MM

Over- en onderbelichting

Het lichtgebruik in een beeld zorgt voor een focus. Bij een goede plaatsing van licht zal je kijker daardoor een route volgen door je beeld. Het kiezen van de juiste instellingen is belangrijk en kan het verschil maken voor je beeld. Zo kun je door het bewust over- of onderbelichten van een gedeelte van je foto zorgen voor focus op een bepaald onderdeel. Dat klinkt misschien gek, maar het werkt echt.

Voorkomen ‘juiste’ belichting

Stel je voor dat je onder het bladerdek van een grote boom staat en je kijkt richting een open landschap. Op de automatische piloot zou je camera misschien kiezen voor een gebalanceerde belichting waarin de bladeren en de achtergrond zodanig belicht worden dat ze allebei ‘juist’ op de foto komen.

De truc is om dat te voorkomen, want dat zou een saai beeld opleveren. Door de juiste keuzes te maken wat betreft instellingen, kun je hier toch een erg interessant beeld van maken. De bladeren in de voorgrond wil je natuurlijk goed belichten, maar je zult zien dat zodra je dat doet de achtergrond lichter wordt. Dat is niet erg en zelfs juist de bedoeling, omdat je hiermee focus creëert op de bladeren en de kijker duidelijk maakt dat het daarom draait. De achtergrond is licht en misschien wel wat overbelicht.

Afhankelijk van de mate van overbelichting en je eigen smaak en wensen, kun je dit zo laten of middels het aanpassen van je instellingen proberen te minimaliseren. In combinatie met het gebruik van een lichtsterk objectief en een groot diafragma werkt deze techniek zelfs nog een stukje beter.

Extra fris en helder

Onder- of overbelichten kan bij landschappen vaak een onverwacht maar fraai resultaat opleveren. Onderbelichten kan het licht in je beeld extra nadruk geven en overbelichten kan zorgen voor een extra frisse en heldere uitstraling van je beelden.

Let op: bij onder- of overbelichten bedoelen we niet dat je uitgebeten witte gedeeltes of dichtgelopen zwarte plekken in je beelden moet gebruiken, maar meer dat je kunt afwijken van wat de camera als de ‘juiste’ belichting ziet. Doe het met beleid, want onder- of overbelichten moet je immers altijd met mate doen.

De ‘overbelichting’ geeft dit beeld een frisse uitstraling.