Redactie Het maken van een foto met zeer lange sluitertijd vergt specifieke kennis en apparatuur. John Verbruggen legt uit wat je nodig hebt en wat je moet doen voor zo´n bijzonder resultaat.
Wil je alles leren over sluitertijd of diafragma voor de ultieme controle? Bekijk dan onze Cursus Sluitertijd & diafragma
Fotograferen met een lange sluitertijd
Sinds kort ben ik bezig met het fotograferen met zeer lange sluitertijden. Gecombineerd met een goede omzetting naar zwart-wit kan dit erg mooie resultaten opleveren. In dit artikel beschrijf ik wat je er voor nodig hebt en welke handelingen je moet uitvoeren bij het maken van een dergelijke foto.
Welke apparatuur heb je nodig?
Ten eerste heb je een camera nodig die je in de BULB-stand kunt zetten. De meeste spiegelreflexcamera’s hebben een dergelijke stand. Zet je camera op Manueel belichten. Draai de sluitertijd naar 30 seconden. Dit is meestal de langste sluitertijd die de meeste camera’s hebben. Draai je nog een stap verder krijg je de BULB-stand. Dit wil zeggen dat de sluiter open blijft, zolang jij de ontspanknop ingedrukt houdt.
Ten tweede een stevig statief. Beter nog, een zeer stevig statief! Gedurende de lange sluitertijden wil je zoveel mogelijk trilling vermijden. Bij winderig weer kan dit best lastig zijn. Als er een haak aan je statiefzuil zit, waaraan je gewicht kunt hangen, doe dit dan. Dit helpt de beweging door de wind te verminderen. Ik hang er meestal mijn cameratas aan. Dat spaart mijn rug ook weer.
Ten derde heb je een kabelontspanner of een afstandsbediening nodig, waarmee je de sluiter voor langere tijd open kunt houden zonder de camera aan te raken. Je wilt niet minutenlang je ontspanknop ingedrukt houden. Dit kan trillingen veroorzaken en het is ook niet erg praktisch!
Ten vierde, heb je neutrale grijsfilters of ND filters (= Neutral Density) nodig. Dit zijn donkergrijze filters die licht tegenhouden en ervoor zorgen dat de sluitertijd veel langer kan zijn. Er bestaan ronde filters die je in het schroefdraad van je lens schroeft of je kunt gebruik maken van vierkante filters die aan de lens bevestigd worden met een houder. Lee filters is daar op dit moment het meest bekende merk in. Ik gebruik zelf de ronde ND filters van B+W filters. Het is iets meer werk om ze erop te zetten, maar het is ook wat goedkoper. En na een tijdje word je er vanzelf handiger in.
Zorg dat je de filters met de juiste maat hebt voor de lenzen die jij gebruikt. Eventueel kun je verloopringen gebruiken. Bijna al mijn lenzen zijn 77 mm, dus ik kan ze bijna op alle lenzen gebruiken. Ik heb een 10 stops ND filter en een 6 stops ND filter. Meestal combineert ik ze door ze te “stapelen”. Ze hebben aan beide zijden schroefdraad om dat te doen. Samen levert dit een 16 stops ND-filter op. Als ik minder filtering nodig heb, kan ik eventueel combineren met een polarisatiefilter, die 2 stops licht weg neemt. Wat betekent dit nu precies? De x in een x stops ND filter is een maatstaf voor de hoeveelheid licht die de filter tegenhoudt. Bijvoorbeeld: Mijn belichting zonder enige filter is F 13 met 1/250 SEC. Als ik nu mijn 6 stops ND filter op mijn lens plaats wordt dit F 13 met 1/4 SEC (1/250, 1/125, 1/60, 1/30, 1/15, 1/8, 1/4). Elke stop filtering halveert de hoeveelheid licht die er door het filter en door de lens gaat. Als ik nu mijn 10 stops ND filter op mijn 6 stops ND filter schroef, heb ik in totaal 16 stops filtering. Dit resulteert in F 13 met een sluitertijd van 4 minuten. Dat is pas een lange sluitertijd!
Aan de slag
Als je deze vier dingen hebt, kun je aan de slag! Dan heb je natuurlijk een onderwerp nodig. Het belangrijkste voor het fotograferen met lange sluitertijden is dat je beweging gedurende de lange belichting in je foto zichtbaar maakt . De twee meest gebruikte onderwerpen: Bewegende wolken of bewegend water (bijvoorbeeld bij de zee of een waterval). Maar verkeer of andere beweging is ook mogelijk. Experimenteer hier mee!
1) Maak een compositie met je camera en fixeer die op je statief.
2) Maak een foto zonder ND-filters op de lens. Als de belichting correct is (beoordeel je histogram), onthoud je het diafragma en de sluitertijd. Dit noem ik de “nulmeting”.
3) Schakel de autofocus uit.
4) Sluit je zoeker af met het kapje dat bij je camera geleverd werd of desnoods met zwart tape. Het niet afsluiten kan een lelijke wit band (=ghosting) in je foto tot gevolg hebben. Dit komt door lichtlekkage. Normaal geen probleem, bij lange sluitertijden en overdag is het dat zeker wel.
5) Bevestig je ND-filter(s). Kijk uit dat je niet te hard duwt en de scherpstelling of de zoom van je lens verschuift.
6) Bereken nu de sluitertijd die je nodig hebt. Het is handig om hier even een tabelletje voor te maken. Dat scheelt een hoop hoofdrekenen op locatie.
7) Zet je camera nu op Manueel en stel je gekozen diafragma in. Gebruik hetzelfde diafragma als je tijdens de “nulmeting” hebt gebruikt.
8) Zet de sluitertijd op BULB.
9) Open de sluiter en houd hem open volgens de berekende tijd. Dit kan dus minuten duren. Een eierwekker meenemen is daarvoor handig. Er zijn ook stopwatch apps voor op de mobiele telefoon, maar ik gebruik deze tijd vaak om op mijn telefoon sociale media te bekijken.
10) ls de foto klaar is beoordeel je hem op het scherm van je camera. Ziet het er goed uit? Onderbelicht? Overbelicht? Pas de sluitertijd daar op aan. Het nadeel van hele lange sluitertijden is dat de lichtomstandigheden gedurende de belichting drastisch kunnen veranderen! Kijk ook goed naar de structuur van de wolken of andere bewegende delen in de foto. In de lucht wil ik persoonlijk het liefst de lange vegende lijnen, veroorzaakt door bewegende wolken. Vermijd grote open gaten in de lucht waar geen bewegende wolken voorbij komen. Je zult merken dat dit nog best lastig voor elkaar te krijgen is. De hoeveelheid wolken en de snelheid waarmee ze voorbij drijven luistert vrij nauw. Bewegend water wordt zijdezacht. Als je niet tevreden met het effect, wijzig je sluitertijd. Te weinig beweging? Kies een langere sluitertijd. Te weinig structuur in de lucht? Kies een kortere sluitertijd. Pas je diafragma wel aan als de belichting verder correct is.
John Verbruggen
Ik ben John Verbruggen, fotograaf van landschap, architectuur en infrastructuur. Ik fotografeer in opdracht van bouw- en vastgoedbedrijven, ingenieursbureaus, etc. Op mijn blog vind je nog veel meer artikelen met tips en achtergronden bij mijn foto’s. In augustus 2013 verscheen mijn eerste eBook Improve your photos: Landscape and architecture.Bekijk alle artikelen van John Verbruggen
