Redactie 
We gaan je een aantal ideeën voorspiegelen over uiteenlopende macro-onderwerpen en hoe je deze op een inspirerende, creatieve en opvallende manier kunt vastleggen. We vertellen je welke apparatuur je daarvoor nodig hebt, welke technieken je kunt gebruiken en hoe je creatiever kunt leren kijken. Die onderwerpen zijn letterlijk overal om ons heen te vinden: van een golfbal tot een vork en van een legopoppetje tot de onderkant van een paddenstoel.
Je hebt geen dure spullen nodig voor macrofotografie en de resultaten zijn vaak spectaculair en verrassend. De keerzijde is dat macrofotografie soms lastig is: de scherptediepte is vaak waanzinnig klein, soms maar enkele millimeters. Dat betekent heel secuur werken en lange sluitertijden gebruiken om scherpe foto’s te krijgen. Voor macro heb je geduld, planning en tijd nodig. Snapshots maken is er niet bij! Leg daarom als beginner de lat niet te hoog. Begin met simpele onderwerpen die vlak zijn (geen gedoe met scherptediepte) en die niet bewegen (geen gedoe met sluitertijden). Maak het jezelf pas wat moeilijker als je de basis onder de knie hebt.
Aan de slag
Zoals gezegd, bevind je je de hele dag in een zee aan onopvallende macro-onderwerpen. Je hebt geen uitgestrekt natuurgebied nodig en hoeft niet extra vroeg op te staan. Om al die potentiële onderwerpen te leren ‘zien’, moet je vooral je creativiteit trainen. Laat je camera dus liggen en struin het internet af naar macrofoto’s die je aanspreken. Onderzoek daarna hoe de fotograaf die foto’s heeft gemaakt. Welke spullen gebruikt hij? Hoeveel tijd is er in de foto geïnvesteerd en hoe oordelen anderen erover?
Wat heb je nodig?
Macrofotografie stelt geen extreme eisen aan je materiaal. Iedere spiegelreflex voldoet in principe. Een camera met live view is geen noodzaak, maar wel een grote bonus. Je ziet dan precies wat je op de foto krijgt en kunt heel secuur scherpstellen, omdat je het beeld op het lcd-scherm kunt vergroten.
Als je al een macro-objectief bezit, is dat mooi meegenomen! Maar zo’n objectief is niet noodzakelijk als je net begint. Veel kitlenzen en telezooms hebben tegenwoordig ook een heel korte minimale scherpstelafstand en zijn dus redelijk geschikt voor close-ups. Je kunt onderwerpen nog groter in beeld brengen door een setje tussenringen aan te schaffen. Dat zijn holle ringen (zonder glas) die je tussen je objectief en je camera plaatst. Hierdoor vergroot je de afstand tussen je objectief en de camerasensor en dat maakt de minimale scherpstelafstand kleiner. Ofwel: met tussenringen blijft je camerasensor fysiek even ver verwijderd van je onderwerp, maar komt een onderwerp wel veel groter in beeld! Ideaal dus om op een goedkope manier te ontdekken of je macro leuk vindt, zonder meteen te moeten investeren in een duur objectief.
Statief
Iets waarin je wel absoluut moet investeren als beginnend macrofotograaf is een statief. Omdat je van heel dichtbij piepkleine dingen fotografeert, kan elke millimeter die je voor- of achteruit beweegt je onderwerp uit focus plaatsen. Je camera moet dus doodstil staan. Bovendien zijn de langere sluitertijden altijd langer dan verwacht. Als je bijvoorbeeld de hele kop van een vlieg scherp wilt, moet je een kleiner diafragma kiezen en dus een langere sluitertijd. Gevolg: bewegingsonscherpte, omdat je je camera nooit zolang in je handen kunt stilhouden. Wil je geen groot statief meesjouwen of werk je veel op de grond? Overweeg dan een compact (mini)statief. Zo’n statief is makkelijker op te zetten en je hoeft minder mee te slepen. Ook een rijstzak of een groundpod kan goede diensten bewijzen.
Kleur als onderwerp
Een van de basiselementen van een goede macrofoto is kleur (of juist het gebrek daaraan: monochroom of zwart-wit). Kleurige onderwerpen doen het erg fraai als macro-onderwerp. Met kleur kun je emoties oproepen bij je publiek. Zo geven groen en rood een mysterieus effect, zwart werkt dreigend, geel of oranje straalt warmte uit en blauw heeft een koele uitwerking. Houd daar rekening mee in je foto’s. Zoek ook naar contrasterende kleuren (of juist kleuren die elkaar aanvullen). Zo’n doordacht kleurgebruik kan de zeggenschap van je foto enorm verbeteren. Ten slotte kun je kleur zelf ook als onderwerp gebruiken voor een abstracte macro. Denk aan extreme close-ups van de bloemen in je tuin. Doordat vorm, structuur en herkenning van het onderwerp wegvallen, worden de kleuren zelf het belangrijkste in je foto!
Abstracten
Door voorwerpen, planten en insecten zo te fotograferen dat ze niet meer als zodanig herkenbaar zijn, ontstaat een abstract beeld. Denk aan details van insectenvleugels of de nerven van een blad. Abstracten zijn vaak erg leuk om vast te leggen, omdat je jezelf ook verrast tijdens het fotograferen. Er ontstaat telkens een beeld dat je zelf ook nog nooit hebt gezien en dat maakt deze variant van macrofotografie zo spannend. Combineer vormen, lijnen, kleuren, licht en schaduw in je foto’s en wees niet te snel tevreden. Door een iets andere beeldhoek te kiezen, kan je foto er ineens totaal anders uitzien. Werk dus net zolang door met een abstract onderwerp tot je alle mogelijkheden hebt benut! Experimenteer ook eens met scherptediepte (stel een heel groot of juist een heel klein F-getal in op je camera). Met een kleiner F-getal krijg je minder scherpte in je foto’s en zal het eindresultaat abstracter zijn.
Druppels
Vloeistof wordt vaak over het hoofd gezien als foto-onderwerp. Maar close-ups van regendruppels onder aan een blad geven een heus Droste-effect! Druppels olie, zeep of melk hebben weer een heel ander effect. En wat dacht je van de reflecties in een zeepbel of de koolzuurbelletjes in een glas cola?
Structuur en vormen
Structuren, patronen, vormen en textuur lenen zich ook uitstekend voor verrassende macrofoto’s. Het is vaak de kracht van de herhaling die onderwerpen extra laat opvallen. In dit geval kies je het lijnen-, structuur of vlakkenspel als onderwerp van je foto. Bedenk dat schuine lijnen over het algemeen een dynamisch effect hebben en dat herhaling van vormen erg goed werkt. Combineer ook licht en kleur in je composities. Schaduwen, lichtvlekken en gouden lichtkransjes accentueren vormen en textuur en kleur kan letterlijk een extra dimensie aan je structuurfoto’s geven. Grillige, glimmende of reflecterende onderwerpen zorgen voor de meest verrassende resultaten.
Licht
Net als bij alle andere vormen van fotografie is licht ook bij macrofotografie van essentieel belang. En dan met name de intensiteit van het licht en de hoek waarin het je onderwerp beschijnt. Een foto van een frontaal belichte bloem is leuk en technisch prima, maar oogt al snel vlak en fantasieloos. Door dezelfde bloem met tegenlicht te fotograferen, lichten de bloembladen ineens fraai op, krijgen de randen een lichtkransje en veranderen dauwdruppels in mooie ronde lichtvlekjes. Is er weinig licht? Gebruik dan een zaklamp (led-licht werkt het best). Experimenteer ook in dit geval met de hoek en de sterkte van je lichtbron. Door recht tegen de lichtbron in te fotograferen, ontstaat een zwart silhouet in een zee van licht. Duidelijk herkenbare onderwerpen als vlinders, bloemen of paddenstoelen werken het best bij tegenlichtopnamen. Het onderwerp krijgt immers letterlijk alle aandacht en moet daarom zo interessant mogelijk zijn. Door het onderwerp zo prominent uit te lichten, wordt ook de compositie extra belangrijk. Als compositieregel kun je bijvoorbeeld kiezen voor de regel van derden. Hierbij verdeel je je foto in negen vlakken van gelijke grootte en positioneer je onderwerp op één van de snijlijnen van die vlakken. Zo geeft je je foto een extra boost.
Miniatuurlandschappen
Sommige fotografen hebben er hun specialiteit van gemaakt: miniatuurlandschappen. Ze toveren stenen, gras en bloemen in hun achtertuin of studio om tot een dramatisch fantasielandschap. Enkelen zijn hier zo bedreven in dat het niet van echt te onderscheiden is. Er zijn ontzettend veel mogelijkheden om dit effect (iets kleins heel groot laten lijken) toe te passen. Insecten, spinnen en pissebedden zien er in close-up vaak heel anders uit dan vanuit het alledaagse perspectief. Maak eens op een dramatische manier gebruik dit effect en fotografeer de diertjes als regelrechte aliens! Verander grashalmen en bloemen in fantasievolle gekleurde bomen en stenen in bergketens (maak besneeuwde toppen met een wolkje poedersuiker). Je kunt zelfs hele (beeld)verhalen vertellen met deze techniek. Gebruik kleine speelgoedpoppetjes in je miniatuurlandschap voor een nog sterker vervreemdend effect. Een enorme woeste kikker die wordt belaagd door plastic speelgoedsoldaatjes, een Märklintreintje dat balanceert op de rand van een keien-ravijntje, drie Lego-poppetjes die een slak proberen te vangen. Ontzettend leuk om te doen (alleen het plot van je foto verzinnen is al een feest) en nóg interessanter om vervolgens je idee goed uit te werken. Want reken maar dat je wat problemen moet oplossen met licht, scherpte, compositie en beeldhoek! De enige beperking is je eigen creativiteit en doorzettingsvermogen. Het resultaat is altijd een unieke foto die nog nooit eerder is gemaakt!
Omgekeerd perspectief
Je kent ze wel: foto’s waarop iemand de Eiffeltoren op z’n hand lijkt te balanceren. Door met perspectief te spelen kun je kleine dingen heel groot laten lijken, terwijl je grote dingen juist klein weergeeft. Als je met je standaardlens of groothoek redelijk dichtbij een onderwerp kunt scherpstellen kun je deze techniek al goed toepassen in je foto’s. Je hebt wel een onderwerp nodig dat niet té klein is en dat niet wegloopt of –vliegt. Denk aan een close up van een zonnende vlinder op een steen, terwijl er op de achtergrond een (piepkleine) wandelaar voorbij loopt. Je kunt deze truc ook uithalen met bloemen, huisdieren, paddenstoelen en bidsprinkhanen. Zolang het close up gefotografeerde hoofdonderwerp maar interessant genoeg is.
Kleine-dierenwelzijn
Macrofotografie is een feest voor de creatieve fotograaf. The sky is the limit! Maar er zijn wel regels als je met (wilde) dieren werkt. Verplaats deze bijvoorbeeld niet naar een meer fotogenieke plek (de bekende kikker op een paddenstoel) en jaag hen niet op. Leg beweeglijke insecten uiteraard nooit in de koelkast of vriezer om hen vervolgens in alle rust te kunnen fotograferen. Kortom: gebruik je gezonde verstand en respecteer ook het welzijn van kleinere schepsels.
Beeldhoek
De eenvoudigste manier om een onderwerp anders vast te leggen is een afwijkende beeldhoek of een dramatisch standpunt. Bij macrofotografie doe je dit in zekere zin altijd al omdat je close-ups maakt. Maar je kunt ook kiezen voor een nog radicalere aanpak. Je hoeft een boomstammetje met paddenstoelen natuurlijk niet altijd braaf op ooghoogte te fotograferen. Door plat op je buik te gaan liggen en je camera van onderen op de paddenstoelen te richten, ontstaat een totaal andere en vaak mooiere, ruimtelijkere beeldhoek. Zoek dus naar onderwerpen die je nog nooit van onderen hebt bekeken en experimenteer eens met invulflits en scherptediepte. Voor wie het aandurft: de onderkant van een waterlelie of een laag eendenkroos fotograferen in een boerenslootje is nog niet vaak geprobeerd … wie durft?
Macroportret
Veel fotografen weten het niet, maar met macro-objectieven kun je prachtige portretten maken. De meeste specialistische close up-objectieven hebben immers vaak een groot maximaal diafragma waarmee je een heel kleine scherptediepte kunt toepassen. Ideaal dus om de ogen van je model loeischerp te fotograferen, maar de rest van het gezicht en de voor- en achtergrond onscherp weer te geven. Zo’n portret spat bijna van de foto! Uiteraard kun je ook alléén een oog fotograferen of een paar wimpers met tegenlicht of een donszacht babywangetje. Of de snorharen van je hond. Bijkomende voordelen van een macro-objectief zijn de mooie bokeh (de kwaliteit van de onscherpte in je foto), een licht(er) zoekerbeeld en de goede beeldkwaliteit bij een groot diafragma. Je snapt het al: ga eens aan de slag met een model en een macro-objectief en laat de resultaten zien op Zoom.nl.
Alledaagse voorwerpen
Pas als je er op gaat letten, valt je op hoe vanzelfsprekend we de voorwerpen om ons heen vinden. Veel voorwerpen ‘zien’ we niet eens meer! Waarschijnlijk heb je meerdere keren per dag een vork in je handen. Maar pak diezelfde vork eens op en bestudeer ‘m een minuut lang aandachtig. Zie je hoe de reflectie en de kleur van het metaal verandert als je de vork beweegt? Als een alledaagse vork al op zoveel manieren is te bekijken en te fotograferen, hoe zit het dan wel niet met al die duizenden andere voorwerpen in je huis, op kantoor, in de tuin of onderweg? Het is de kunst om de mogelijkheden te willen zien én vervolgens zo te fotograferen dat ze je publiek verbazen. Door iets doodgewoons af te beelden als iets heel bijzonders, ontstaat een verassingseffect dat blijft hangen. Denk aan close-ups van een stapel spijkers, de ventilatieroosters achterop je pc, de weefstructuur van een spijkerbroek, de nerven van een verweerde plank, de patronen van een led-lampje of de vacht van je kat. Letterlijk alle voorwerpen om je heen zijn verrassend te fotograferen!
