Redactie
3 augustus 2017, 10:00
Bij analoge fotografie komt al snel het beeld van fotorolletjes en donkere kamers naar boven. Maar er zijn zo veel meer manieren om foto’s te maken! Wij geven je een paar voorbeelden.
Pinhole fotografie
Een pinhole-camera (ook wel gaatjescamera genoemd in het Nederlands) is, heel simpel gezegd, een doos met een minuscuul gaatje erin, waardoor licht op een lichtgevoelige plaat schijnt. Deze techniek van fotograferen wordt vaak als een van de eerste in de geschiedenis gezien en dateert terug naar de 16e eeuw. Misschien heb je ooit weleens van een Camera Obscura (Latijn voor ‘donkere kamer’) gehoord? Dat is een voorbeeld van een zogenoemde pinhole-camera.
Volgens het principe van de Camera Obscura wordt licht dat door een heel klein gaatje schijnt, op zijn kop aan de andere kant van een donkere kamer geprojecteerd. De allereerste fotocamera’s waren dan ook vaak simpele dozen met een gaatje, een dop en een plaat lichtgevoelig materiaal aan de binnenkant. Moderne camera’s werken in principe nog steeds via dezelfde techniek, echter is het minuscule gaatje (het diafragma) nu in grootte verstelbaar.
Wie deze techniek wil uitproberen kan heel simpel zelf een pinhole camera maken, met een kartonnen doosje en een punaise. Stop in je donkere kamer een stuk fotopapier tegen de binnenkant van het doosje. Doe de doos dicht en zorg ervoor dat je alle randen van je ‘camera’ afgeplakt, om zeker te zijn dat hij lichtdicht is. Prik vervolgens een punaise in het doosje, tegenover je fotopapier. Wanneer je een foto wil maken, verwijder je de punaise voor 1 tot 4 seconden (of langer afhankelijk van lichtomstandigheden) en plaatst hem vervolgens weer terug. Je hebt zojuist een foto gemaakt.
Wie geen ontwikkelkamer heeft kan ook een digitale spiegelreflexcamera heel eenvoudig omtoveren in een (digitale variant van de) pinholecamera. Met een beetje knutselen tover je een bestaande bodycap namelijk zo om tot een pinhole-element. Neem een zo klein mogelijke spijker of naald en verwarm hem enkele seconden met een aansteker. (Houd de spijker wel vast met een tangetje, anders verbrand je je vingers) Prik/smelt voorzichtig een gaatje in je bodycap. Om stof in je camera te voorkomen plak je met een beetje lijm een oude filter aan de buitenzijde. Aangezien je hiermee je bodycap wel onherstelbaar gesloopt hebt, is het wel aan te raden een extra bodycap in huis te hebben voor verder alledaags gebruik.
Pinhole foto door longneck
Natte plaat fotografie of Collodion
De volgende stap in fotografie werd gezet door glasplaten of gelakte metalen platen in te smeren met chemicaliën. Zo dus ook bij natte plaat fotografie. Waar pinhole fotografie altijd enigszins wazige beelden oplevert, geeft deze techniek zeer scherpe beelden met mooi verloop in licht. Je moet alleen niet bang zijn om met chemicaliën te werken.
Een glasplaat wordt overgoten door een collodium mengsel en net voordat het ingedroogd is, in een bad met zilvernitraatoplossing gelegd. Na ongeveer 3 minuten is de plaat lichtgevoelig geworden. De plaat blijft echter maar lichtgevoelig zolang hij nat is. Vandaar dat deze techniek ‘Natte plaat fotografie’ wordt genoemd. Nadat de plaat belicht is, gaat hij in een bad met ontwikkelvloeistof. Je ziet dan een negatief beeld van de foto verschijnen. Daarna wordt de plaat gefixeerd, en verandert de foto op magische wijze weer in een positief beeld. Hierna wordt de plaat gewassen en gedroogd. Als laatste komt er nog een laag Sandarac overheen. Dit is een soort vernis wat als beschermlaag dient.
Natte plaat foto door patvanvlaenderen
Zilvergelatinedruk
Zilvergelatinedruk (of enkel gelatinedruk) gaat weer een stukje verder. Dit proces is uitgevonden in de jaren 1880, en is in tegenstelling tot Collodion een droge-platenproces. Deze techniek wordt ook wel als het begin van de moderne fotografie gezien, aangezien deze techniek even later als een van de eerste ook op papier werd gebruikt.
Bij zilvergelatinedruk wordt een emulsie van lichtgevoelige zilverzouten (zoals zilverbromide) gecombineerd met gelatine. De gelatine werkt hier als bindmiddel, terwijl het zilver uiteindelijk zorgt voor het beeld. Met deze techniek kun je enkel zwart-wit, of monochrome afdrukken maken.
Zilvergelatine foto door biancaatje
Zoutdruk
Voordat deze techniek voor fotografie werd ontdekt, werd het vooral gebruikt om tekeningen te kopiëren en fotogrammen van planten te maken.
Zoutdruk-papier is een gewoon stuk papier, bedekt door een oplossing van zout en een overdadige hoeveelheid aan zilvernitraat. Zilvernitraat zelf is relatief ongevoelig voor licht, maar in combinatie met een halogeenzout, ontstaat er een zilverchloride wat door blootstelling aan licht in enkele minuten of zelfs seconden zwart verkleurt, en zo een beeld vormt.
Polaroidfoto door OYA
Polaroid
Een van de bekendste soorten analoge fotografie is misschien wel de Polaroid. De camera die je gemaakte foto’s direct voor je uitspuugt. Vorig jaar heeft Polaroid zelfs zijn camera opnieuw uitgebracht. Al wordt de foto nu niet meer belicht, maar met een mini-printertje geprint.
In de ouderwetse Polaroidcamera’s ging het heel anders. Daarin werden de foto’s door middel van verschillende procedures ontwikkeld. De bekendste daarvan zijnde het SX-70 procedé. De foto’s in een polaroid cassette bestaan hier uit verschillende lagen. De belangrijkste zijn de film die wordt belicht en een papier. Tussen papier en film wordt een pasta uitgespreid. De ontwikkelpasta bevat een witte stof die het uiteindelijke beeld draagt. De pasta bevindt zich in een capsule die geplet wordt als de foto na het maken van de opname tussen twee rollen uit de camera geperst wordt. De rollers persen de pasta zo over de foto. Om de foto te laten ontwikkelen denken veel mensen dat je er mee moet wapperen, maar het is beter om hem warm te houden. Stop hem daarom liever onder je jas of onder je arm.
Wil je meer van deze of andere analoge technieken zien? Bekijk dan eens onze collectie analoog!
