Redactie
8 december 2020, 09:15
Scherpstellen kan moeilijk zijn in donkere omstandigheden. Je camera en objectief hebben dan moeite om een punt te vinden waarop ze scherp moeten stellen. Gelukkig zijn er flink wat opties om je apparatuur of jou als fotograaf een handje te helpen.
Bij de scherpstelling vertrouwen veel van ons op de autofocus van de camera. Dat is prima, maar als het schemert of donker is, dan heeft het autofocussysteem soms moeite om scherp te stellen. Dat heeft natuurlijk alles te maken met het ontbreken van voldoende licht.
Er zijn gelukkig diverse manieren om dat probleem op te lossen. Afhankelijk van jouw persoonlijke situatie, kun je de beste manier kiezen. We geven je vijf manieren om toch goed scherp te stellen in moeilijke of uitdagende lichtomstandigheden.
Handmatig scherpstellen
Een voor de hand liggende optie is handmatig scherpstellen. Dit kan een uitstekende oplossing zijn als je een twijfelend of weigerend autofocussysteem hebt. Handmatig scherpstellen doe je door middel van de scherpstelring op je objectief. Afhankelijk van het model objectief draai je naar links of naar rechts om de scherpstelling naar voren of achteren te bewegen. Je ziet vanzelf of je het beeld scherper of minder scherp maakt.
Het objectief ongemoeid laten en zelf naar voren of naar achteren bewegen werkt ook, want scherpstellen heeft in feite alles te maken met de afstand tussen jou en je onderwerp.
Systeemcamera’s (en dslr’s in live-view) hebben een handig hulpmiddel ingebouwd: focus peaking. Focus peaking is een techniek waarbij je via gekleurde contouren of lijntjes te zien krijgt waar in het beeld de scherpte zich bevindt. Je ziet de scherpte als het ware over je beeld heen ‘lopen’ bij het verdraaien van de scherpstelring. Zo kun je gemakkelijk en erg precies scherpstellen, zeker als je gebruikmaakt van een groot diafragma (een kleine F-waarde). De scherptediepte is dan zeer klein en daarom is het in dat geval extra van belang dat de scherpstelling goed zit.
Een aantal jaren geleden werd handmatig scherpstellen als erg ouderwets gezien en vertrouwde vrijwel iedere serieuze fotograaf op zijn of haar autofocussysteem. Toch zien we de laatste jaren weer een heropleving van het handmatig scherpstellen. Dat is niet gek, want veel systeemcamera’s maken het via live-view en focus peaking een heel stuk gemakkelijker om handmatig scherp te stellen! Daarnaast kun je op deze manier uiterst accuraat werken en voelt het ook nog fijn ambachtelijk aan.
Als je handmatig scherpstelt, kun je heel accuraat scherpstellen!
Nicole Rijkers, nicoler.zoom.nl
Zorg voor licht
Je camera en objectief hebben een probleem met scherpstellen omdat er niet genoeg licht aanwezig is, ze kunnen simpelweg niet ‘zien’ waar ze scherp op moeten stellen. Een eenvoudige oplossing is dus om licht toe te voegen. Dit hoeft niet veel te zijn, zelfs een flauw schijnsel van een telefoon of zaklamp op je onderwerp kan genoeg zijn.
Ben je binnenshuis, dan kun je ook even een lamp aandoen om scherp te stellen en deze vervolgens weer uitdoen voordat je de foto maakt. Ben je buiten in de natuur en is je auto vlakbij, dan kun je de koplampen van je auto gebruiken om tijdelijk een goed verlichte scene te creëren. Kortom: improviseer erop los!
Je zult zien dat je op veel verschillende manieren (tijdelijk) licht kunt creëren, zodat je apparatuur toch automatisch scherp kan stellen in uitdagende omstandigheden.
In een donkere omgeving kan scherpstellen lastig zijn.
Zoek naar contrast
Je kunt het autofocussysteem van je camera helpen door te zoeken naar contrast in het beeld. Vervolgens kun je op die plek proberen scherp te stellen. Het probleem met scherpstellen in moeilijke lichtomstandigheden is in principe eenvoudig: het systeem ziet simpel gezegd niet waar het moet scherpstellen in het beeld. Via knoppen, het wieltje of een joystick – naargelang je camera daar beschikking tot heeft – kun je vaak een ander focuspunt kiezen. Zoek naar een punt in je compositie waar het meest gebeurt: een scherp contrast, een duidelijke lijn, een helder punt of een overgang bijvoorbeeld. Probeer daar eens scherp te stellen. Vaak lukt het dan een heel stuk beter.
Overigens moet dat punt zich natuurlijk wel op dezelfde afstand bevinden van jou als het punt dat je daadwerkelijk echt scherp wilt hebben. Eventueel kun je, in enkelvoudige AF, de sluiterknop half ingedrukt houden en daarna de kadrering veranderen, zodat je uitkomt bij de gewenste compositie.
Zoek naar contrast als je de scherpstelling wilt helpen.
Chico Bos, chico-bos.zoom.nl
Gebruik de afstandsschaal
Zoals we al schreven, heeft scherpstelling alles te maken met afstand. Meer precies met de afstand tussen jou als fotograaf en het onderwerp dat je graag scherp in beeld wilt hebben. Je kunt dus ook op basis van afstand scherpstellen. Dat is wat veel straatfotografen doen als ze ‘vanuit de heup’ schieten. Ze kijken niet in hun zoeker, maar vertrouwen op hun instellingen en maken de foto op basis van de afstand tot hun onderwerp.
Er zijn natuurlijk meer zaken die daar zijdelings mee te maken hebben, zoals je diafragma en brandpuntsafstand. Hoe kleiner je diafragma is (hoe hoger het F-getal), hoe groter je scherptediepte is, waardoor het gemakkelijker is om een scherpe foto te maken zonder precies te weten hoe ver je onderwerp van de camera verwijderd is. Ook de brandpuntsafstand is van belang. Zo kun je (meestal) niet verwachten dat je met een teleobjectief op zeer korte afstand een scherpe foto kunt maken. Houd dus ook rekening met de minimale scherpstelafstand! Die waarde kun je voor ieder objectief opzoeken.
Rekening houdend met een aantal zaken, kun je dus prima een foto maken op basis van je instellingen en er dan (na wat ervaring) op vertrouwen dat die foto vervolgens scherp is.
Gebruik Live-view
Werken in live-view kan enorm helpen als je camera moeite heeft met scherpstellen. Vaak kun je het effect van instellingen (sluitertijd, diafragma en iso-waarde) live zien in je beeld, zodat je camera op deze manier al veel meer ‘ziet’ dan jij met het blote oog. Vaak kun je ook nog eens inzoomen tijdens het (handmatig) scherpstellen, zodat je in detail kunt zien of je goed zit qua scherpte of niet. Zo kun je al voor het maken van de foto in detail controleren of dat de scherpte goed zit.
Dit werkt natuurlijk op een systeemcamera, maar ook iedere moderne spiegelreflex heeft live-view aan boord; meestal beschikbaar via een druk op de knop. Als je gewend bent om via de zoeker te fotograferen is het even wennen, maar je zult zien dat werken via live-view bepaalde voordelen heeft.
Vaak is het van belang dat de scherpte precies op de goede plek ligt, zoals in deze foto.
Chico Bos, chico-bos.zoom.nl
