De allerkleinsten: de beste composities voor macrofotografie

Laat jouw foto’s opvallen tussen al die andere platen door een krachtige compositie. Je leert hier alles over in de Cursus Krachtige Composities.

Hoe maak je nu de mooiste macrofoto’s? Daarvoor is meer nodig dan alleen een goede compositie. Het begint al bij je voorbereiding, bijvoorbeeld door je in te lezen in het onderwerp dat je wilt gaan fotograferen. We zoomen in dit artikel in op twee onderwerpen: paddenstoelen en insecten.

Wanneer op pad?

Je kunt op elk moment in het jaar op pad om macrofoto’s te maken. Toch zijn bepaalde momenten van het jaar favoriet bij sommige fotografen.

Zodra de eerste voorjaarsbloeiers tevoorschijn zijn gekomen, zien we ook al de eerste insecten rondvliegen. Vooral bijen zijn er dan vroeg bij om op zoek te gaan naar nectar. Maar zodra het voorjaar echt op gang is gekomen en er weer volop planten bloeien, barst het helemaal los in de insectenwereld. Als je allerlei verschillende insecten wilt fotograferen, is een stukje natuur met veel bloeiende planten de ‘place to be’. Veel insecten zijn namelijk op zoek naar voedsel met veel calorieën, en dat vinden ze bij planten in de vorm van nectar.

Wil je paddenstoelen fotograferen, dan kun je het best in de herfst op pad gaan. Je kunt dan de meeste soorten vinden. Voor paddenstoelen is het weer eveneens een belangrijke factor. Om schimmeldraden te kunnen vormen, moet de grond donker en vochtig zijn. Ga maar eens het bos in nadat het een paar dagen flink geregend heeft. Meestal schieten ze dan letterlijk als paddenstoelen uit de grond.

Objectief

In principe is ieder objectief geschikt om close-ups mee te maken. De sfeer die kunt creëren, is daarentegen per objectief totaal verschillend. We raden aan om gebruik te maken van een macrolens. Met de juiste instellingen laat die je onderwerp loskomen van de omgeving. Hierdoor krijgt jouw onderwerp, of dat nu een paddenstoel of een insect is, ook in een drukke of kleurrijke omgeving de juiste aandacht.

Bij een 60mm-objectief moet je rekening houden met de kortere brandpuntsafstand. De beeldhoek is groot, waardoor meer omgeving zichtbaar is. Je moet hierbij ook vrij dicht op je onderwerp kruipen, wat bij insecten niet altijd lukt: veel soorten zullen dan wegvliegen. Bij gebruik van een 100mm- of 180mm-macrolens ligt de klemtoon meer op het onderwerp en kun je meer afstand houden.

Camera-instellingen

Vaak kiezen gevorderde fotografen direct voor de manuele stand (M-stand) om macrofoto’s te maken. Je kunt echter, zeker bij stilstaande onderwerpen, ook prima voor de A/Av-stand kiezen. Deze stand, ook wel diafragmavoorkeuze genoemd, geeft je de mogelijkheid om zelf de scherptediepte te bepalen, maar je laat de sluitertijd aan de camera over.

Vaak is het verstandig om te werken met handmatige scherpstelling. Het onderwerp is in de meeste gevallen dusdanig klein dat het goed is om zelf te bepalen waar het scherptepunt komt te liggen. Je kunt hierbij gebruikmaken van inzoomen in live-view en als je camera dat heeft ook van focus peaking. Hierbij zie je in beeld welke delen van de foto scherp zijn. Door te spelen met de scherptediepte creëer je sfeer en vertel je een verhaal. Om ruis te voorkomen, kun je het best een lage iso-waarde gebruiken.

Compositie

Veel mooie macrofoto’s worden, bewust of onbewust, gemaakt op basis van de gulden snede of de regel van derden. Hierdoor creëer je rust in het beeld en zorg je automatisch voor ordening, zodat alle elementen samensmelten tot één geheel. Bepaal de compositie nog vóórdat je de camera opstelt, gewoon in het veld, eventueel met behulp van live-view. Zo voorkom je dat je naderhand nog een uitsnede moet maken. Een voordeel van live-view is dat je de 3D-realiteit alvast tweedimensionaal kunt laten weergeven. Zo is het makkelijker om de elementen in de compositie te ordenen en evenwicht te creëren.

Het bepalen van de juiste compositie is een gevoelskwestie. Het beeld moet kloppen en een verhaal vertellen. Hier geldt de regel ‘less is more’: probeer altijd de eenvoud in het beeld op te zoeken. Prikkel de kijker door een afwijkende compositie of maak het beeld herkenbaar. Zoek symmetrie, bepaalde patronen of een bepaald ritme in de compositie. Wees niet bang om afstand te nemen van het onderwerp, maar houd wel in de gaten dat je onderwerp het hoofdonderwerp van het totaalplaatje vormt. Realiseer je dat bij macrofotografie de achtergrond even belangrijk is als je onderwerp!

De perfecte macrofoto vertelt een verhaal, boeit de kijker en zorgt ervoor dat een surrealistische wereld gecreëerd wordt. Wat macrofoto’s zo fascinerend maakt, is namelijk dat de kijker dingen zo veel groter ziet dan normaal, en met zo veel meer details.

Het beste advies is om zo creatief mogelijk te kijken naar de compositie. Neem afstand van je onderwerp, bekijk het vanuit verschillende hoeken, maak gebruik van de omgeving enzovoort.

Achtergrond en kleur

Let bij het maken van macrofoto’s altijd goed op je achtergrond. Zorg dat de achtergrond niet te rommelig is. Je kunt natuurlijk een kleine scherptediepte gebruiken om de achtergrond te vervagen, maar bij een echt drukke achtergrond werkt ook dat niet altijd goed. Soms moet je een ander standpunt zoeken.

De achtergrond moet je onderwerp versterken. Dat kan door te zoeken naar contrasterende kleuren, die werken altijd goed om een onderwerp te benadrukken. Als je door toevoeging van een kleur een sterk contrast aanbrengt, blijft de kijker geboeid. Door juist aangrenzende kleuren te gebruiken, kun je het onderwerp in de compositie laten opgaan in de omgeving, zodat het onderwerp deel uitmaakt van het geheel zonder dat het daarin verdwijnt.

Wel of geen statief

Of je een statief gebruikt, is afhankelijk van de situatie. Een statief zorgt voor een goede stabiliteit, waardoor je bij niet-bewegende onderwerpen een lange sluitertijd kunt gebruiken. Zo kun je ook in een vrij donkere omgeving aan de slag. Wil je een beetje flexibel zijn en makkelijk van standpunt of compositie kunnen veranderen, dan gebruik je liever geen statief. Je moet dan wel opletten dat je geen lange sluitertijd gebruikt.

Vier praktische tips

We geven je tot slot vier praktische tips om je tocht voor macrofoto’s nog succesvoller te maken.

1 Leer je onderwerp kennen

Door vooraf meer kennis in te winnen over het onderwerp dat jij wilt gaan fotograferen, maak je bijna altijd betere foto’s. Wil je bijvoorbeeld vlinders fotograferen, dan kom je er bij het inlezen in deze diersoort achter dat je het best ’s morgens vroeg op pad kunt gaan, omdat de vlinders dan nog niet weg kunnen vliegen door de douw op de vleugels. En lees je je in over bepaalde soorten paddenstoelen, dan leer je waar je ze precies kunt vinden en in welke tijd van het jaar je het best op pad kunt gaan.

2 Gebruik je zintuigen

Op het moment dat je op pad bent, moet je vooral goed om je heen blijven kijken. Loop zeer langzaam, blijf af en toe eens vijf minuten op één plek om op zoek te gaan naar mooie details of de kleinste bewoners van de natuur. Ben je op zoek naar paddenstoelen, gebruik dan ook je neus. Veel paddenstoelen scheiden een bepaalde geur uit. Let daar maar eens op. Zo heeft bijvoorbeeld de grote parasolzwam een nootachtige geur. De meest bekende is – de naam zegt het al – de stinkzwam. Deze scheidt een stinkende vloeistof af waar vliegen op afkomen.

3 Gestrekt tussen de blaadjes

De mooiste macro-onderwerpen vind je vaak dicht bij de grond. Voor het mooiste effect zul je dan ook erg laag bij de grond moeten fotograferen. Wees niet bang om vies te worden, of neem een vuilniszak mee om op te gaan liggen.

4 Neem de tijd

Het fijne aan macrofotografie is dat je vaak prima de tijd kunt nemen. Veel insecten bewegen op de vroege ochtend helemaal niet, of nog niet zo rap. Je kunt hierdoor rustig op zoek gaan naar de mooiste achtergrond en compositie, door (wel op wat afstand) een rondje rond je onderwerp te lopen.

Neem ook rustig de tijd om de omgeving te verkennen. Misschien bevindt zich op een grassprietje verderop een nog veel mooier exemplaar, of vind je achter de volgende boom de mooiste paddenstoel.

Zoom Academy

Dit artikel komt uit de volledige Cursus Krachtige Composities in Zoom Academy. Hierin leer je allerlei technieken die je kunnen helpen om een krachtige foto te schieten.

Zo leer je onder andere:

• Alles over het gebruiken van een goede voorgrond
• De lijnen die je in je compositie kunt gebruiken
• Hoe je alle klassieke compositieregels toepast
• Stap voor stap meer zicht krijgen op het samenstellen van composities onder verschillende omstandigheden

Bekijk hier de volledige Cursus Krachtige Composities.