Architectuurfotografie met natuurlijk licht: vormen, lijnen en schaduwen

15 februari 2021, 09:17

Architectuurfotografie en natuurlijk licht gaan hand in hand. Het licht dat je als fotograaf gebruikt om een gebouw te fotograferen geeft dat gebouw vorm en diepte en is daarom van groot belang. Hoe werkt dat precies en waar vind je het juiste licht?

Licht geeft een object vorm en diepte. Een bal is op het oog een platte cirkel als er geen licht in het spel is. Pas als er licht op valt, verschijnt schaduw en vorm. Hopelijk is je door dit voorbeeld meteen duidelijk dat het gebruikte licht en de richting daarvan bij architectuurfotografie een grote rol speelt.

De meeste gebouwen bestaan uit horizontale liggers en verticale staanders die door elkaar heen lopen en op die manier het gebouw vorm geven. Daarbij komt dat de meeste gebouwen ook reliëf in hun oppervlak kennen: een raam ligt een stukje naar binnen en een goot of pilaar steekt op zijn beurt meestal weer een stukje uit. Dat betekent dat het licht wat daarop valt een heel eigen spel van licht en donker veroorzaakt, afhankelijk van de sterkte van het licht. Zeker op een zonnige middag zijn het spel van licht en schaduw op zichzelf al het fotograferen waard.

Het licht geeft vorm aan de objecten in deze foto.

Paul van Vliet, paulvanvliet.zoom.nl
Panasonic Lumix G9 · ISO 200 · F 6,3 · 1/1300 SEC · 300 MM

Licht zorgt voor vorm

Een goed architect gebruikt zijn of haar kennis van licht ook bij het ontwerpen van een gebouw. De beroemde architect Louis Kahn heeft die kunde tot een kunst verheven met zijn gebouwen die pas compleet zijn als het spel van licht en schaduw zijn werk doet. Hij zei niet voor niets: “The sun never knew how great it was until it hit the side of a building” en “A room is not a room without natural light”, vrij te vertalen als “De zon wist pas hoe goed ze was toen ze de een gebouw raakte” en “Een kamer is geen kamer als er geen natuurlijk licht in valt”.

Het licht dat op het te fotograferen gebouw valt geeft het gebouw zijn vorm. Schaduwen vertellen de kijker waar het licht vandaan komt en hoe de verhoudingen van het gebouw in elkaar zitten. Als fotograaf is het je taak om dat licht te lezen en die schaduwen te gebruiken om je beeld sterker te maken en het verhaal van het gebouw over te brengen op je kijker.

De sterke contrasten en schaduwwerking geven dit beeld een prachtig karakter.

Cor van der Veen, corvee1r.zoom.nl
NIKON D4S · ISO 100 · F 11 · 1/20 SEC · 190 MM

Structuur en materiaal

Licht geeft ook kracht aan de gebruikte materialen. Een bakstenen muur heeft bijvoorbeeld een reliëf dat weliswaar beperkt is, maar met het goede licht toch een extra dimensie aan je beeld geeft. Licht dat langs zo’n muur schijnt zorgt er in dat geval voor dat je – hoe klein ook – schaduw en vorm te zien krijgt in de structuur van de stenen en hun samenspel met de dieper liggende voegen. Ook de grove structuur van bijvoorbeeld beton of hout krijgt met de juiste belichting een heel stuk meer leven in zich.

Hoe vind je in dat geval de juiste belichting? Goed kijken is de essentie. Bestudeer het gebouw, loop er omheen en bekijk het vanaf verschillende standpunten. Op die manier zie je waar het licht het meest interessant is en doe je ideeën op voor composities en interessante details. Het meest interessante licht vind je meestal in tegengestelde richting. Met het licht mee fotograferen slaat structuren en contrast al snel ‘plat’.

Het licht is prachtig en geeft de foto diepte en vorm. Dat wordt nog versterkt door de positie die de fotograf gekozen heeft.

Henk Langerak, fotohela.zoom.nl
Canon 70D · ISO 800 · F 9 · 1/250 SEC · 20 MM

Reflecties

Een gebouw bestaat vaak uit materialen die reflecteren, zoals glas en metaal. Maak daar dankbaar gebruik van en kies voor een standpunt waarin die materialen optimaal tot uitdrukking komen. Kies licht uit tegengestelde richting en neem een positie in waarin de reflecties optimaal te zien zijn. Dat vereist wellicht wat onderzoek, want reflecties veranderen bij iedere wijziging van standpunt.

Kijk ook naar extra mogelijkheden die soms op de loer liggen. Als het regent, kun je de reflecties van een plas op de straat bijvoorbeeld gebruiken voor het vastleggen van een gebouw dat misschien op zijn beurt ook weer andere beeldelementen reflecteert. Of zoek naar een autoruit of spiegelende lak van een geparkeerde auto die je kunt gebruiken als creatieve toevoeging.

Wil je juist ontkomen aan reflecties en spiegelende oppervlakken? Gebruik dan een polarisatiefilter. Met zo’n filter kun je op ‘magische’ wijze de reflecties in bijvoorbeeld glas of metaal veranderen of verwijderen. Licht heeft namelijk normaal gesproken één richting. Licht dat tijdens zijn route op een ander oppervlak valt wordt daarmee gebroken en krijgt een andere richting. Een polarisatiefilter kan dat gereflecteerde licht weghalen, waardoor je weer door een glazen ruit kunt kijken of weer details kunt zien in een voorheen spiegelend oppervlak.

Let op: hoe vlakker je op een oppervlak kijkt, hoe moeilijker het is om de reflecties weg te halen. In dat geval is het namelijk niet meer het gereflecteerde licht dat je ziet, maar het oppervlak zelf en daar kun je – ook met zo’n magisch polarisatiefilter – niets aan veranderen.

Reflecties werken magisch in een architectuurbeeld.

Daan de Vos, daan-de-vos.zoom.nl
Canon 80D · ISO 400 · F 4 · 1/2500 SEC · 35 MM

Zwart-wit

De grafische kwaliteiten van een gebouw – herhaling, belijning, ritme – geven je als fotograaf de mogelijkheid om prachtig in zwart-wit te werken. De contrastrijke zwart- en wittinten, het spel van licht en schaduw: ze versterken de abstracte eigenschappen die een architectuurbeeld van zichzelf vaak al in zich heeft en geven de foto meteen extra karakter.

Let op: denk niet dat je er al bent met enkel het weghalen van de kleuren uit je beeld. Meestal eindig je eerst met een beeld dat voor een groot gedeelte uit grijstinten bestaat. Dat wil je niet, want dat is grauw en saai. Ga dus aan de slag in de nabewerking en zorg voor meer contrast.

Een aanpassing via de curve (maak de lichte tinten lichter en de donkere tinten donkerder) zorgt vaak voor wonderen. Ook kan het helpen te experimenteren met de schuifjes waarmee je het contrast en witte en zwarte tinten regelt. Kijk uiteraard uit voor uitgebeten witte tinten en dichtgelopen donkere vlakken.

Zwart-wit valt of staat met een goede balans tussen de verschillende helderheden in het beeld. Neem dus je tijd voor een goede zwart-witomzetting.

Zwart-wit is een prachtige keuze voor architectuurfoto’s.