Sensormaat – Is groter altijd beter?

Cees de Jonge 

Is een grotere formaat sensor altijd beter? Dat hangt vooral van jou als fotograaf af. Schiet je vooral veel op straat of richt je je camera op verre vogels? Wil je megagrote prints van je beelden? Of zoek je die mooie achtergrondonscherpte? We laten de verschillende sensortypes de revue passeren en praten je bij over de laatste ontwikkelingen.

Wil je meer leren over fotografie en ook prachtige foto’s leren maken? Bekijk dan onze Basiscursus Fotografie

Ben je benieuwd hoe je camerasensor nu precies werkt? In dit artikel leggen we het helemaal aan je uit!

Beter, sneller, goedkoper

De kwaliteit van de sensoren is de laatste jaren enorm verbeterd. De meeste huidige sensoren combineren een enorme resolutie met een hoge scherpte. In tien jaar tijd steeg de megapixelnorm in een aps-c-sensor van 6 naar 24. Terwijl de scherpte tegelijkertijd ook toenam. Ook de contrastomvang, de mogelijkheid om een groot verschil tussen donker en licht weer te geven, groeide enorm, van ongeveer 8 naar 13 stops. De kleurweergave en het totale kleurbereik zijn met de nieuwe chips gigantisch verbeterd. De beeldprocessoren die de opnames verwerken hebben betere algoritmes en snellere chips, wat ten goede kwam aan de opnamesnelheid en de ruisniveaus. Sensoren werden naast groter en beter ook steeds betaalbaarder. Was tien jaar geleden een fullframe body alleen voor de echte pro, tegenwoordig koop je er al een voor nog geen duizend euro.

Marketinghype

De megapixelrace is sinds het ontstaan van de digitale fotografie slim ingezet. Vooral in het begin was meer megapixel een belangrijk verkoopargument. Feitelijk verbeterde de scherpte daarmee in eerste instantie nauwelijks. Meer pixels betekende vooral minder ruimte per pixel. Bij de kleinste sensoren leverde dit niet altijd scherpere beelden op. Pas later, toen de technologie van de beeldsensoren een vlucht nam, werd het mogelijk om zonder al teveel in te leveren op scherpte en ruisniveau, het aantal megapixels te verhogen.

Vooral de nieuwe backlit cmos-sensoren bieden enorme voordelen. Doordat de elektronica en de bedrading zich achter de chip bevinden, is de lichtgevoelige cel zelf veel groter geworden. Daardoor wordt per pixel veel meer licht opgevangen, zijn de beelden scherper met minder ruis.

Groter, groter, grootst

De geboorte van de aps-c-sensor was in eerste instantie nodig om reflexen betaalbaar te maken. Grote fullframe beeldsensoren waren toen nog veel te duur voor een consumentenversie. De beslissing van de fabrikanten om een kleinere sensor in een reflex te bouwen bracht een hele nieuwe reeks objectieven met zich mee. Doordat de aps-c-sensor een kleinere diameter heeft waren objectieven met een kleinere beeldcirkel dan fullframe een logisch antwoord. Ze zijn lichter, compacter en ook compacter dan fullframe objectieven en daardoor ook nog eens goedkoper in aanschaf. Je kunt ze helaas niet hergebruiken als je later overstapt naar een fullframe body.

Is groter altijd beter?

Nee, niet altijd. Er zijn een paar optische en fysieke wetmatigheden die voor jou een kleine of juist een grote sensor erg aantrekkelijk maken. We zetten ze allemaal even voor je op een rijtje.

Kleinere sensoren zitten in compacte body’s, ze zijn handzaam tijdens het fotograferen en handig voor op reis als je nog extra objectieven wilt meenemen. Kleinere body’s zijn daarbij minder opvallend tijdens straatfotografie, een enorm voordeel.

Kleine sensoren gebruiken kleinere objectieven. Om een relatief kleine sensor uit te lichten is de diameter van het objectief kleiner. Door de ‘cropfactor’ kunnen de objectieven ook veel korter worden gebouwd. Daarom zijn die objectieven lichter, korter en vaak veel goedkoper.

De scherptediepte, het gedeelte in je opname dat scherp is, hangt sterk af van het gebruikte diafragma. Bij diafragma 1,4 heb je een kleine scherptediepte, bij diafragma F 22 veel. Maar ook het sensorformaat is van belang. Bij een twee keer zo grote sensor is de scherptediepte twee stoppen minder groot dan bij de kleine sensor. Een mft-sensor met een 45 mm-objectief met F 1,8 zal dezelfde scherptediepte opleveren als een fullframe camera met een 90 mm-objectief met F 3,6. Scherptediepte is vooral bij creatieve fotografie een onmisbaar instrument om diepte te creëren. Met een grote sensor ben je dan in het voordeel.

Grote sensoren hebben meer plek voor de lichtgevoelige cellen. Eén lichtgevoelige pixel op een 24 megapixel-sensor op een 1 inch-chip is veel kleiner dan één pixel op een 24 megapixel fullframe sensor. Die grotere pixel van de fullframe sensor vangt daardoor veel meer licht. Ruis krijgt minder kans en hogere contrasten worden beter vastgelegd, zodat de diepste schaduwen en helderste hoge lichten goed worden weergegeven. Daarom scoren grote beeldsensoren altijd veel beter op beeldkwaliteit.

Maar bedenk wel: die mooie scores halen deze sensors vooral als we de opnames als pixelpeepers op pixelniveau bekijken Al die verschillen in beeldkwaliteit vallen grotendeels weg als je alleen maar kleine opnames deelt op Zoom.nl, Facebook of Instagram. Of nauwelijks groter print dan 20×30 cm. Dan is het verschil in scherpte nauwelijks een issue, maar dan kan nog wel het verschil in scherptediepte van de diverse sensoren een dealbreker zijn.

We namen vier van de door onze zoom.nl-lezers meest gebruikte sensorformaten en zette die op een rij. Wat zijn de specifieke voor- en nadelen van deze sensoren in deze camera’s? En waarom is deze camera voor jouw fotografie de perfecte body? Alle voorzien van een naar fullframe omgerekend lichtsterk 50 mm-objectief gingen we op pad.

Omdat de Sony RX100 IV in de 50 mm-stand een maximale opening heeft van F 2,8 hebben we bij deze testopnames met de andere camera’s ook dit diafragma aangehouden.

1 inch-sensor

Sony RX100 IV
Deze Sony RX100IV is misschien wel een van de meest gewilde tweede camera van bezitters van fullframe camera’s. Of een heerlijke reiscamera als je licht bepakt rond wilt trekken. Dit soort camera’s zijn compact, licht, onopvallend en hebben vaak een heel hoge burstrate. Nooit meer een excuus om dat prachtige fotomoment te missen.

Gemiddelde beeldkwaliteit 1 inch sensor 7,0
Cropfactor 2,7
+ Zeer compacte body
+ Vaak zeer hoge burstrate
+ Ideale reiscamera
+ Contrastomvang circa 12 stops
– Minder mogelijkheid voor beperkte scherptediepte\

Micro four thirds-sensor

Olympus Pen-F met 25mm f1,8
Panasonic en Olympus maken op dit moment uitstekende mft-camera’s. Met een cropfactor van 2 zul je de echt lichtsterke objectieven moeten aanschaffen om een kleine scherptediepte te kunnen realiseren. 16 megapixel was jarenlang het plafond voor mft-sensoren. Die is met de komst van de Panasonic GX8 en Olympus Pen-F tot 20 megapixel opgehoogd. De meeste mft-camera’s hebben een bijzonder effectieve sensorbeeldstabilisatie, waardoor je langer uit de hand kunt fotograferen zonder bewogen opnames.

Gemiddelde beeldkwaliteit mft-sensor 7,5
Cropfactor 2
+ Compacte body
+ Hoge burstrate
+ Contrastomvang circa 13 stops
+ Veel lichtsterke objectieven verkrijgbaar
+ Vaak uitstekende video inclusief 4K
– Wat duurder dan instapreflexen
– Minder mogelijk voor beperkte scherptediepte dan aps-c en fullframe

Aps-c-sensor

Nikon D7200 met Nikkor 35mm f/1.8G
Aps-c-sensoren zitten zowel in reflexen als systeemcamera’s. De resolutie varieert van 16 tot 24 megapixel. De kwaliteit van de aps-c-sensoren is de laatste jaren enorm verbeterd. Zowel op het gebied van resolutie, scherpte, contrastomvang als ruisniveau. Op dit moment hebben de aps-c-reflexen, onder meer dankzij hun immense objectievenaanbod nog steeds de meeste potentie. De duurdere reflexen met aps-c-sensoren bieden je vooral meer AF-punten, meer videomogelijkheden tot 4K en extreem hoge framerates. Perfect dus als sport- of actiefotografie je ding is.

Met verlengingsfactor 1,5 groeien de brandpunten tot voor sport- en natuurfotografen perfecte proporties uit. Zeker als je bedenkt dat dure fullframe objectieven in dat extreme telegebied bijna onbetaalbaar zijn.

Gemiddelde beeldkwaliteit aps-c sensor 8,0
Cropfactor 1,5
+ Zeer betaalbare instapbody’s
+ Enorme keuze aan objectieven
+ Contrastomvang circa 14 stops
+ Veel lichtsterke objectieven verkrijgbaar
+ Goede videomogelijkheden, meestal Full HD
– Minder mogelijkheid voor beperkte scherptediepte dan fullframe
– Minder compact dan mft en 1 inch

Fullframe sensor

Canon 5DS met Canon EF 50mm f/1.2L USM
Fullframe is aan een opmars bezig en dat heeft niet alleen met de lagere prijs te maken. Fullframe sensoren bieden een groot aantal voordelen ten opzichte van de kleinere sensoren. Zo hebben dezelfde hoeveelheid megapixels veel meer plek op een fullframe sensor dan op een kleine 1 inch sensor. Dat geeft scherpere beelden, minder ruis bij hogere gevoeligheden en een hogere contrastomvang. Maar het grootste voordeel van fullframe blijft de mogelijkheid om een zeer beperkte scherptediepte toe te passen. Of dat nou in een portret of een productopname is.

Gemiddelde beeldkwaliteit fullframe sensor 9,0
Cropfactor 1
+ Resolutie
+ Scherpte
+ Kleurweergave
+ Contrastomvang circa 15 stops
+ Beperkte scherptediepte
– Groter en zwaarder dan body’s met kleinere sensoren
– Duurder dan aps-c
– Duurdere objectieven