Het verhaal van de fotograaf: Lilith Love: vrijheid voor en achter de camera

Fotograferen draait niet alleen om techniek, alhoewel we vaak geneigd zijn dat te denken. Een foto hoeft niet technisch perfect te zijn, als de foto gevoel en emotie uitstraalt, dan raakt ze je echt. Met deze serie blogs wil Erik Keulers je, via het verhaal van de fotograaf, meenemen in de manier waarop fotografen te werk gaan, hoe zij gevoel en emotie in hun foto’s leggen, in de hoop dat deze serie blogs daarmee een inspiratiebron is! In deze eerste blog in deze serie, het verhaal van Lilith Love, een icoon op het gebied van zelfportretten.

The president’s wife, 2009, Lilith Love

Selfie of zelfportret

Ruim 570 foto’s werden ingezonden toen Lilith deze zomer een oproep deed aan het publiek om zelfportretten in te sturen, voor een selfie-wedstrijd verbonden aan haar tentoonstelling self-CONSTRUCTIVE in de Roermondse ECI-cultuurfabriek. Selfies werden ingestuurd, maar ook prachtige zelfportretten, want volgens Lilith is er een duidelijk verschil. Uiteindelijk besliste ze dat alle 570 foto’s een plekje kregen op haar tentoonstelling. “Ik hou eigenlijk helemaal niet van wedstrijden”, aldus de fotografe, die aangenaam verrast was door de hoeveelheid en kwaliteit van de inzendingen. “De uitslag van een wedstrijd is hoe dan ook subjectief. Maar deze wedstrijd voelt als iets wat we samen hebben gebouwd. Zeker als je wordt omringd door alle ingezonden selfies en zelfportretten. We zijn allemaal winnaars.” Natuurlijk, selfies zijn een alledaags begrip geworden, maar zelfportretten veel minder. “Een selfie is een registratie van een moment, mijn zelfportretten vertellen een verhaal, het is een verbeelding van mijn emoties. Mijn dagboek.” De titel selfie-queen, die sommigen haar toedichten, dekt dus ook maar een deel van de lading.

Mystifier, 2013 (2e juryprijs Avro’s fotowedstrijd ‘Het zelfportret’ 2014), Lilith Love

Kookboek

Lilith, geboren in Sevenum als Henriëtte van Gasteren is recent 50 geworden. Ze is moeder en vindt haar kinderen het belangrijkste in haar leven. “Mijn kinderen hebben geen moeite met mijn fotografie, en daar ben ik blij om, want als ik moest kiezen zouden zij altijd op de eerste plaats komen. Ze geven me hierdoor de vrijheid die ik nodig heb”. Van oorsprong was Lilith directiesecretaresse. Nadat haar derde kind was geboren nam ze ontslag. Deze beslissing gaf haar tevens ruimte voor haar creativiteit Toen ze in 2005 een culinair-erotisch kookboek schreef kreeg ze van iemand een tweedehands webcam en rolde zo in de fotografie en in de zelfportretten.

Webcamshots: ‘What’s up? Nothing, 2007, Lilith Love

Inmiddels heeft ze meerdere exposities in binnen- en buitenland achter de rug, en zijn foto’s van haar opgenomen in de collectie van onder andere het Limburgs Museum in Venlo, museum Van Bommel van Dam in Venlo en museum Ikob in Eupen (B). Waar anderen, zoals Heleen van Rooijen, claimen de selfie te hebben uitgevonden, is Lilith nuchter: “ik was al veel langer bezig dan Heleen, maar wat zegt dat? Zelfportretten zijn even oud als de mensheid. Michelangelo, Rembrandt, Van Gogh, allemaal worden ze geroemd om hun zelfportretten. Mijn zelfportretten zijn dus enkele van vele in een lange geschiedenis.”

Empty, 2008, Lilith Love

Soms grijpt Lilith nog terug op haar schrijverschap en voorziet ze haar foto van een begeleidende tekst. Vaak zijn het ook haar meest persoonlijke foto’s. “Ik heb een miskraam gehad waarbij ik bijna ben overleden en de foto die dat verbeeldt, voorzien van een tekst om het geheel nog krachtiger en vooral bespreekbaar te maken.”

Exhibitionisme

Er zijn mensen die een exhibitionistische, misschien wel narcistische persoon verwachten, wanneer ze de foto’s van Lilith hebben gezien. “Sommige mensen die naar mijn foto’s kijken zien mij en vaak voornamelijk het naakt. Maar het draait niet alleen om mij, het gaat om het verhaal dat ik wil vertellen. Over de positie van vrouwen in onze samenleving, over hun kwetsbaarheid.” Dat ze daarbij vaak naakt poseert heeft niets met een kick te maken. “Ik hoef niet zo nodig naakt op een foto. Maar als de foto er om vraagt, als naakt de foto sterker maakt en kleding alleen maar voor afleiding zou zorgen, dan doe ik het wel.” Daarbij wil Lilith een voorbeeld zijn. “Ik ben zoals ik ben, ja ik heb striae, maar ik zal mij zelf niet photoshoppen. Ik houd niet van ‘plastic’ foto’s zoals ze vaak in glossy’s staan.” Ze durft zichzelf te laten zien als dat nodig is, maar laat zich niet zien puur om het zich laten zien. Lachend: “de buren zijn er inmiddels wel aan gewend als ik nagenoeg naakt in een raam van ons huis poseer. Ze komen met veel plezier naar openingen van mijn exposities”.

Take these broken wings, 2012, Lilith Love

Vrijheid

Lilith’s werk geeft haar een gevoel van vrijheid. In haar jeugd genoot ze een strenge opvoeding. “Desondanks was ik toen in mijn hoofd ook al vrij, maar tegenwoordig mag het er uit, kan ik via mijn foto’s vrij zijn, kan ik mijn kwetsbaarheid laten zien. En juist het laten zien van die kwetsbaarheid geeft de foto’s kracht, maakt mij sterk.” Het is ook drang naar vrijheid die Lilith’s voorkeur voor zelfportretten verklaart, want ze is daardoor afhankelijk van model noch fotograaf en doet gewoon alles zelf. Als ze zelfportretten maakt in huizen van anderen, dan moeten de eigenaren op de dag van de shoot het huis uit. “Ik wil me op het creatieve proces kunnen concentreren, volledig de vrijheid nemen om mijn eigen verhaal en dus mijn eigen foto op te bouwen.” Sinds kort werkt ze aan een serie waarin zij de bijrol speelt naast een ander persoon. Haar partner, ook fotograaf, is soms aanwezig voor making-of-foto’s. “Dat voelt heel anders, niet alleen moet ik de andere persoon regisseren, terwijl ik hem of haar vaak niet eens zie doordat ik zelf deel uitmaak van het beeld en niet àchter de camera sta, -ik werk immers met een afstandsbediening-, maar ik merk ook dat als er anderen bij zijn dit voor mij onrust geeft. Het leidt me af, haalt me uit mijn concentratie. En het voelt uiteindelijk ook onwennig om naakt achter de camera plaats te nemen terwijl anderen toekijken.” Tot dusver heeft deze serie eenzelfde verhouding qua mix van naaktzelfportretten en ‘aangeklede’ foto’s, als haar overig werk.

Queen bed, 2012 (collectie museum Van Bommel van Dam, Venlo), Lilith Love

Improvisatie

Lilith’s foto’s komen tot stand tijdens de shoot. “Ik heb soms wel basisideeën in mijn hoofd van wat ik wil, maar ter plekke krijgt de foto pas echt vorm en verhaal”. De locaties die ze gebruikt zijn vaak onbekend voor haar. “Het is verrassend om te zien, hoe een vreemde locatie toch kan matchen met wat ik voor handen heb. Ik ga als het ware de communicatie aan met het huis waarin ik me bevind.” Voor haar foto Golden Triangle kleurde de zolder die ze gebruikte geel, doordat de bewoners juist vloerbedekking hadden verwijderd. “En bij toeval had ik een goudgele onderbroek bij me, is dat dan voorbestemd of een gelukkig toeval?”

Golden triangle, 2012, Lilith Love

Daar waar anderen soms gebruik maken van beeldschermen om te zien wat ze doen, is Lilith in het ongewisse of haar foto is gelukt. Zij maakt gebruik van een zelfontspanner/afstandsbediening en moet daarna op de cameradisplay kijken naar het resultaat en van daaruit verder bouwen. “Als de camera op een lastige plek staat kan dat wel eens vervelend zijn. Ik moet de camera dan draaien om het resultaat te zien, maar als ik hem daarna terugdraai is de compositie gegarandeerd anders”. Toch zweert ze bij deze werkwijze, omdat anders de kans bestaat dat ze gaat poseren. En dat kunstmatige, daarvoor is geen plek in Lilith’s foto’s.

Fishy, 2008, Lilith Love

Soms is een shoot na een paar foto’s klaar, zoals de foto “Fishy”, waarvoor 4 opnamen nodig waren, maar soms kan dat ook langer duren. “Ik bouw net zo lang mijn verhaal op, tot het voor mij klopt, met minder neem ik geen genoegen. Als dat betekent dat ik voor een foto 35x aan een trap moet gaan hangen, dan is dat wel soms een fysieke en mentale uitputtingsslag, zeker als ik telkens op hakjes op en neer moet lopen en moet opletten andermans trap niet te beschadigen.”

Home circus, 2012, Lilith Love

Afdrukken

Lilith laat haar foto’s altijd dezelfde dag afdrukken. “Ik wil het eindresultaat zien, wil de details zien, die de foto past echt geslaagd maken. Of ik die onbewust heb gefotografeerd of me de bewuste keuze niet meer herinner weet ik niet, maar ik hou van details, ben er dankbaar voor als zij de foto kloppend maken. Het zijn ook de details waaraan ik pixel voor pixel kan photoshoppen en die voor geen goud onder de fotolijst mogen verdwijnen. Ook wil ik vaststellen of de afdruk klopt met wat ik op het computerbeeldscherm zie.”.

Fotograaf?

Voor Lilith is het de vraag in welk hokje ze past. Is ze werkelijk fotografe, als ze alleen zelfportretten maakt? Een bijzondere vraag, want dat zou ook betekenen dat iemand als Ansel Adams, die zijn leven spendeerde aan landschapsfotografie, geen fotograaf is? Toch laat het waarschijnlijk de zoekende kant van Lilith zien, een kant die ook nieuwe wegen wil inslaan naast haar zelfportretten. In 2012 volgde ze de jonge vrouw Risja, die leed aan de ziekte van Lyme. Een intieme documentaire, die de trots van Risja, maar ook haar pijn liet zien. Uiteindelijk leidde het project tot een boek en een reizende expositie ‘Risja, a story by Lilith. “Op dit moment heb ik heel sterk het gevoel dat ik met mensen aan de slag wil. Misschien ga ik mensen wel gewoon op straat aanspreken voor een nieuw project. Ik ben in ieder geval benaderbaar, dus dat moet kunnen lukken”.

Tips voor zoom-lezers

Lilith is uitgesproken als het gaat om wat belangrijk is in fotografie. “Veel fotografen focussen op techniek, maar een technisch perfecte foto hoeft mij totaal niet te raken. Een goede foto moet raken, moet passie laten zien, emotie, gevoel. Veel fotografen en fotoclubs zijn daar vaak veel te weinig mee bezig”. Lilith geeft presentaties en lezingen om juist de emotie van fotografie voor het voetlicht te brengen.

Labyrinth, 2012, Lilith Love

“Is het belangrijk of een lamp precies goed staat? Is het erg als er beweging in een foto zit? Als de foto je raakt, dan maakt dat toch niet uit”, aldus Lilith, die wel gevoelig is voor compositie. “Ik hou van compositie, ik hou van het lijnenspel in een foto, maar ben er niet bewust mee bezig. Ik ben er van overtuigd dat gevoel voor compositie aangeboren is, het is een talent dat, wanneer je er mee gezegend bent, alleen wacht om tot leven te worden gewekt. Fotografie is als koken, je moet van alles net genoeg toevoegen, beetje van dit, beetje van dat…”.

Rugs, 2012 (collectie Limburgs Museum, Venlo), Lilith Love

“Kritiek”, aldus Lilith, “vind ik belangrijk. Ik hoor graag wat anderen vinden van mijn foto’s, maar wil wel een onderbouwing horen. Op die manier kijk ik met andere ogen naar mijn eigen werk. Je mag iets heel anders in mijn foto’s zien, dat is goed. En zelfs als je ze alleen grappig vindt is het voor mij ook goed. Je mag zelfs al mijn werk niks vinden.” Het verbaast haar tegelijkertijd hoe weinig inhoudelijk commentaren of fotofora vaak zijn. “Neem af en toe echt de moeite om te laten weten wat je van een foto vindt, ga niet voor loze kreten, daarmee doe je de fotograaf te kort”.

Shake my moneymaker, 2008, Lilith Love

Wat ze tot slot kwijt wil, is de situatie van beroepsfotografen in ons land. “Beroepsfotografen zijn ontzettend belangrijk voor fotografie als kunstvorm alsook voor documentaire, kortom voor het vastleggen van het tijdsbeeld, maar ze kunnen vaak bijna niet meer rondkomen. Fotografie is werken voor een hongerloon tegenwoordig en fotografen hebben ook gezinnen die ze willen onderhouden”. Steeds meer amateurfotografen proberen een centje bij te verdienen tegen erg lage tarieven. Vaak is het ‘veel voor weinig’ en verliest men de kwaliteit uit het oog. “Vergeet niet dat je beroepsfotografen daarmee nog verder de armoede in drijft en vraag je af of dat fair is” Zelfs beroepsfotografen werken soms voor absurd lage tarieven, waardoor ze het zichzelf en anderen in deze beroepssector moeilijk maken om te overleven. Het valt ongetwijfeld te wijten aan wanhoop, want men betaalt vaak niet veel voor fotografie (iedereen kan immers fotograferen) en er moet toch brood op de plank komen ” , aldus een bevlogen fotografe, die nog bulkt van de ideeën. De wereld gaat nog heel veel zien van Lilith Love!