Redactie Je ziet iets moois, analyseert razendsnel de omgeving, richt er vervolgens de camera op en drukt af. Tijdens dat analyseren en richten bepaal je in feite de compositie. Wat neem je in beeld en waar zet je het hoofdonderwerp neer? Dat spel met beeldelementen bepaalt of een foto het waard is om (langer) naar te kijken.
Wil je alles leren over composities om je foto’s sterker te maken? Bekijk dan onze Cursus Compositie
In deze videocursus leggen we je uit hoe je werkt met een overall-compositie!
De ene foto is spannend om naar te kijken, een andere ziet er nog best aardig uit, maar een derde exemplaar kan de aandacht niet vasthouden. Toch heb je ze alle drie zelf gemaakt en is er ongeveer hetzelfde op te zien.
Dit heeft alles te maken met de compositie. Want daarmee bepaal je hoe je iets zo goed mogelijk in beeld brengt. Is de compositie dik in orde, dan levert een eenvoudig of zelfs saai onderwerp al direct een interessante foto op. Bij een slechte compositie levert zelfs het mooiste onderwerp hooguit een middelmatige plaat op.
Meer leren?
Dit artikel is slechts een klein onderdeel van de uitgebreide fotografiecursussen die je kunt volgen op Zoom Academy. Bekijk het grote aanbod van online fotografiecursussen in de Zoom Academy en start direct met een Cursus Lightroom, Basiscursus Fotografie of een van de vele anderen!
Gemiddelde beoordeling: 8,5
“Erg tevreden. duidelijke uitleg en duidelijke video’s. Voordeel is ook dat je nog eens terug kan kijken. Ik kijk uit naar een volgende training.” – John R
Compositieregels
Om jou te helpen betere en aantrekkelijkere foto’s te maken, zijn er allerlei compositieregels bedacht. Door bijvoorbeeld het hoofonderwerp op een specifieke plek in het beeld te plaatsen, wordt een foto bijna als vanzelf interessanter om naar te kijken. Hoewel we spreken van compositieregels, moet je het eigenlijk meer als richtlijnen of aanbevelingen zien en niet echt als keiharde regels. Je hoeft je er dus niet altijd en overal aan te houden en in plaats van ze strikt toe te passen mag dat ook best wat losjes.
Het doel van een compositie is het rangschikken van beeldelementen zodat er een zo aantrekkelijk mogelijke foto ontstaat. Om dat makkelijker te maken, zijn er dus compositieregels opgesteld. In de ene situatie werkt de ene regel beter dan de andere en soms kun je zelfs twee regels met elkaar combineren voor een nog beter resultaat. Daarom is het altijd nuttig om te weten hoe je de diverse compositieregels toepast. Naarmate je er meer kent en beheerst, kun je in steeds meer situaties de best mogelijke foto maken.
Regel van derden
Misschien wel de bekendste en meest toegepaste compositieregel is de regel van derden. Deze regel is eenvoudig toe te passen en heeft al gelijk een groot effect op de foto. Een veel gemaakte fout is namelijk het hoofdonderwerp precies midden in beeld nemen. Dat is trouwens niet alleen onze schuld. Camera’s gaan er bijvoorbeeld vaak automatisch vanuit dat het midden het belangrijkst is en op een spiegelreflex zitten daar ook nog eens de meeste en beste scherpstelpunten. Maar in de praktijk staat het in veel gevallen mooier als je het hoofdonderwerp juist niet precies in het midden plaatst. En daar komt de regel van derden goed bij van pas.
Om deze compositieregel toe te passen, verdeel je het beeld (denkbeeldig) via twee horizontale en twee verticale lijnen in een raster bestaande uit negen vlakjes van gelijke grootte. Het idee is nu dat je het belangrijkste beeldelement op of in de buurt van een lijn probeert te plaatsen. Een geportretteerde neem je bijvoorbeeld bij de rechter verticale lijn in beeld. Aan één kant ontstaat zo ruimte en dat kan dan meteen de kijkrichting van het model zijn, al hoeft dat niet. Bij een landschapsfoto kan een oude boom mooi bij de linker verticale lijn en een pittoresk huisje bij de rechter verticale lijn. Het kruispunt tussen een horizontale en verticale lijn is helemaal een top plek. Daar plaats je bijvoorbeeld het dominante oog bij een portretfoto of een hutje op een immense zandvlakte.
Centraal
Toch is het soms wel degelijk aan te raden om iets midden in beeld te nemen en dus niet strikt de regel van derden te volgen. Dat doe je vooral om symmetrie te benadrukken en een foto rust en balans te laten uitstralen. Stel dat je tijdens een gigantisch mooie zonsondergang aan de oever van een meertje staat. De kleurenpracht van de lucht wordt perfect weerspiegeld in het water. Nu is het juist wel een goed idee om de horizon midden in beeld te zetten, zodat het net lijkt of het beeld gespiegeld is.
Driehoekcompositie
Over het algemeen is een foto waarin een oneven aantal objecten te zien is spannender om naar te kijken dan eentje met een even aantal. Denk aan vijf huisjes, zeven bomen op een rijtje, of drie fietsers ploeterend in een storm. Zodra je drie onderwerpen in beeld neemt, kun je vaak een mooie driehoekcompositie maken. Want tenzij ze allemaal op één lijn staan, kun je er dan een denkbeeldige driehoek overheen tekenen. Het hoeven echt niet drie dezelfde objecten te zijn. Belangrijk is hierbij wel, dat je alles wat hier mogelijk van afleidt uit het beeld weglaat. Want loopt er bijvoorbeeld nog iemand of staat er nog een andere boom, dan verstoor je de driehoek. Bij het maken van een goede compositie is het daarom niet alleen zaak om objecten zo gunstig mogelijk in beeld te plaatsen, maar ook om alles wat er niet in hoort uit beeld te weren.
Raster aanzetten Op veel camera kun je via het menu hulplijnen aanzetten, waarmee je de regel van derden makkelijk live kunt toepassen. Soms is een raster voor de gouden snede of een andere compositieregel ook mogelijk. Ook als je met een smartphone fotografeert kun je profiteren van zo’n handig raster. Sommige camera-apps hebben er een heel stel aan boord.
Gulden snede
Een compositieregel die erg veel op de regel van derden lijkt, maar toch iets anders werkt, is de gulden snede. Ook nu verdeel je het beeld in negen vlakjes door er in gedachten twee horizontale en twee verticale lijnen overheen te tekenen. Ditmaal zijn de vlakken alleen niet even groot. De lijnen en dus ook de kruispunten zijn nu dichterbij elkaar geplaatst, ze zitten meer naar het midden toe dus. Er zit een nogal ingewikkelde wiskundige berekening achter de plaatsing van de lijnen, maar daar zullen we je niet mee vermoeien.
Het beeld wordt nu dus niet in gelijke vlakken verdeeld. Die op de twee buitenste rijen zijn groter dan de vlakken op de smallere middelste rij. Verder is het vlak in het midden het allerkleinst en die in de vier beeldhoeken zijn het grootst. Ook nu weer plaats je het onderwerp bij voorkeur langs een lijn of op een kruispunt van twee lijnen. Aanvullend kun je een stukje omgeving zo goed mogelijk in een vlak proberen te plaatsen. Daarmee ontstaat weer een uitgebalanceerde vlakverdeling.
Slakkenhuis
De vlakverdeling van de gulden snede zoals we hem hier beschreven hebben, is eigenlijk een nogal sterk vereenvoudigde versie van deze best wel complexe compositieregel. In werkelijkheid is het een spiraal die over het volledig beeld loopt. Die spiraal lijkt sterk op (de eerste wending van) een wenteltrap of het binnenste van een slakkenhuis. Als je een compositie volledig volgens de gulden snede opbouwt, wordt het oog van de kijker vloeiend en op natuurlijke wijze door het volledige beeld geleidt tot het bij een rustpunt aankomt. Daar bevindt zich dan het hoofdonderwerp. Je begint als het ware onderaan de wenteltrap en loopt met een wijde boog naar ‘de eerste etage’.
Ook dit is weer te vereenvoudigen, zodat je het makkelijker in de praktijk kunt toepassen. Als je een wenteltrap, slakkenhuis of de schematische voorstelling van de gulden snede namelijk goed bekijkt, ontdek je dat je grofweg aan de ene kant van een foto begint, waarna je via een wijde boog door de foto precies aan de tegenoverliggende kant eindigt. Met dit ezelsbruggetje kun je dus mooi rekening houden bij het opbouwen van de compositie.
Invoerende lijnen
Zoals de gulden snede al een beetje verklapt, kun je het oog op natuurlijke wijze door een foto leiden door gebruik te maken van (eventueel denkbeeldige) lijnen. Dit worden ook wel invoerende of inleidende lijnen genoemd. Zoals een weg die links onderin in beeld verschijnt, om vervolgens diagonaal of met een boog door het landschap te lopen, waarna het oog uiteindelijk ergens rechts bovenin of onderin de foto bij een markant punt eindigt. Dus behalve de plaatsing van het hoofdonderwerp op een strategische plek in beeld, kun je via lijnen het oog er ook nog eens naartoe voeren. Essentieel is wel dat invoerende lijnen het oog naar het hoofdonderwerp leiden en er niet vandaan. Eventueel mag die route best via een paar ’tussenstops’ (andere interessante objecten) verlopen, maar in geen geval mag zo’n lijn de aandacht van het hoofdonderwerp wegvoeren.
Snap je het verschil tussen de regel van derden en de gulden snede nog niet zo goed? We zetten hier de verschillen nog eens voor je op een rij!
