Redactie Lightpainting is een techniek waarbij je werkt met open sluiter en bewegende lichtbronnen. De resultaten zijn vaak heel bijzonder, omdat je een niet-bestaande wereld creëert. Wat heb je er voor nodig en hoe werkt het precies?
Wil je de perfecte controle over licht en belichting van je foto’s? Bekijk dan onze Cursus Licht & Belichting
Om aan de slag te gaan met lightpainting heb je een camera nodig met statiefaansluiting en de mogelijkheid om zelf sluitertijd, diafragma en iso in te stellen. Op eenvoudige compactcamera’s na zijn die zaken bij elke digitale camera aanwezig. Je spiegelreflex of systeemcamera is prima voor lightpainting, hoewel het wel jammer is dat je geen beeld hebt tijdens de opname, je ziet het resultaat pas daarna. Een uitzondering vormen sommige camera’s van Olympus (zie kader). Een statief is onmisbaar bij dit soort foto’s. Een degelijk statief is niet goedkoop, maar bedenk dat het een leven meegaat en ook onmisbaar is voor andere takken van fotografie. Het is aan te bevelen om met groothoek te werken, omdat je nooit precies weet waar de grenzen van jouw creatie zullen liggen. Het is beter om achteraf je opname wat bij te snijden dan dat jouw lichteffecten net buiten beeld vallen. Maak een paar testopnamen om te zien of jouw lens geschikt is voor lightpainting. Bij oudere objectieven zul je door het extreem hoge contrast en de puntlichtbronnen mogelijk overstraling en nevenbeelden krijgen. Dit kan soms juist ook een leuk effect geven. Een externe flitser is handig om delen van het beeld op te helderen. Dit mag een eenvoudig type zijn, omdat je hem handmatig los van de camera gebruikt.
Olympus Live Bulb
Als je als bezitter van een Olympus gaat lightpainten, kijk dan eens of er een Live Bulb of Live Time modus op jouw camera zit. Veel recente camera’s van Olympus hebben namelijk deze functie waarmee lightpainten heel gemakkelijk wordt. De camera laat met een door jouw gekozen interval steeds de voortgang tijdens de tijdsopname zien. Je ziet de opname ontstaan, je kunt eventueel nog extra effecten aanbrengen en de opname stoppen als je tevreden bent. Bij Live Bulb moet je de ontspanknop ingedrukt houden tijdens de opname. We vinden de Live Time-modus handiger, omdat je de opname start en stopt met een druk op de ontspanknop. Afgelopen zomer liet Olympus fotografen de functies uitproberen in het door Europa trekkende Photography Playground Atelier, dat ook Amsterdam aandeed.
Variaties
Je kunt lightpainting in drie soorten verdelen: lightpainting (schilderen met licht), lightdrawing (tekenen met licht) en camerapainting (schilderen met je camera).
Bij lightpainting ‘beschilder’ je een onderwerp met bijvoorbeeld een zaklantaarn. Lightdrawing lijkt erop, maar daar richt je de lichtbron naar de camera toe, zodat het onderwerp of de achtergrond minder belangrijk is. Je tekent patronen en woorden met licht of maakt geometrische figuren door het bevestigen van kleine lampjes aan draden die je dan laat slingeren. Je kunt, net als bij lightpainting, ook voorwerpen of personen met het lamplicht accentueren door de contouren te volgen met de lichtbron. De lichtintensiteit is hier veel hoger, omdat je de lamp naar de camera richt. Door variatie in kleur, formaat van de lichtbronnen en de afstand van de lichtbron tot het onderwerp kun je bij lightpainting en lightdrawing een dagelijks onderwerp transformeren in een sprookjesachtig of futuristisch beeld. Bij camerapainting beweeg je de camera waardoor stationaire lichtpunten veranderen in strepen en patronen. Als je bijvoorbeeld het cameraplateau van je statief van horizontaal naar verticaal beweegt worden alle lichtpunten tijdens die beweging als 90° cirkels afgebeeld. In de praktijk gebruik je de verschillende soorten lightpainting vaak door elkaar.
Werkwijze
Om voldoende tijd te hebben voor het maken van je lightpainting, kies je een lange sluitertijd. Reken op minimaal 30 seconden tot meerdere minuten bij complexe opstellingen. De camera zet je op de B-stand. Bij deze weinig gebruikte (bulb)stand, die je voorbij de lange sluitertijden vindt, blijft de sluiter openstaan tot je de ontspanknop loslaat. Om trilling te vermijden, gebruik je de zelfontspanner om de tijdsopname te starten. Met een draadloze afstandsbediening kun je zelf in het beeld stappen om je licht te bedienen of om zelf als beeldend element te fungeren. Als dit laatste niet de bedoeling is, kun je beter donkere kleren aantrekken. Een elektrische afstandsbediening heeft soms ook een instelling waarbij de sluiter openblijft. Om overbelichting en ruis te voorkomen stel je bij voorkeur je iso zo laag mogelijk in. Bij veel camera’s kun je ruisonderdrukking bij lange sluitertijden inschakelen, de camera maakt dan vlak na de opname nog een ‘zwartopname’ met dezelfde belichtingstijd. Je kunt beter een klein diafragma gebruiken, zodat je meer scherptediepte hebt. Waarschijnlijk ben je gewend om met autofocus te werken, maar dat is hier geen goed idee. Die kan namelijk niet scherpstellen in het donker en raakt in de war van de vaak snel bewegende lichtpunten. Zet tijdelijk een voorwerp op de plaats waar straks de actie komt en beschijn het met je zaklantaarn om scherp te stellen. Dat kun je eventueel nog met de autofocus doen, waarna je die uitschakelt. Beschikt je camera over live view, zoom dan handmatig in om ingezoomd scherp te stellen.
Lichtbronnen
Bij het kiezen van lichtbronnen voor lightpaintfotografie kun je jouw fantasie helemaal de vrije loop laten. Led-lampjes zijn zelfs (bijvoorbeeld bij de Action) voor minder dan een euro te koop, maar denk ook aan laser pointers waarmee je in mistige omstandigheden mooie effecten kunt bereiken. Met gekleurde folie of ballonnetjes, maar ook met smartphones of tablets kun je een effect aan je licht geven. Verder maken lightpaint-fotografen gebruik van (sier)vuurwerk, de zogeheten sterretjes, kerstverlichting, en bijvoorbeeld glowsticks. Experimenteer ook eens met staalwol. Je kunt dit materiaal, dat bedoeld is voor polijsten en schuren, in elke doe-het-zelf- en ijzerwinkel kopen. Knip een stukje van de bundel staalwol en pluis het een beetje uit. De bedoeling is om het rond te slingeren terwijl het brandt. Er zijn verschillende manieren om het aan een draad te binden maar het overgrote deel van de fotografen bevestigt het aan een metalen garde die aan een riem of draad rond gedraaid wordt. Het effect kan heel indrukwekkend zijn, de vonken spatten alle kanten op en ketsen terug tegen de grond of muur. Neem wel de nodige voorzorgsmaatregelen, want staalwol is heel brandbaar en de vonken zijn in feite gloeiende stukjes staal. Dus trek oude, beschermende kleding van natuurlijke materialen (dus geen nylon, etcetera) aan, houd nieuwsgierige kinderen uit de buurt en zorg dat je op een plaats zonder brandbare zaken fotografeert.
Oneindig
Lightpainting is een fascinerende tak van de fotografie. Met je bestaande apparatuur kun je fantastische resultaten behalen. Naast simpele hulpstukken als zaklantaarns en bijvoorbeeld staalwol heb je eigenlijk alleen je fantasie nodig. De mogelijkheden zijn oneindig.
