Cursus portretbewerking voor een professioneel portret

Voor een goede nabewerking is om te beginnen een goed belichte foto essentieel. Als je direct je beeld moet oplappen, is dat geen lekkere start. Zorg dus altijd dat alle informatie in de foto zit. Dat doe je door op je camera het histogram in de gaten te houden. Als het venster op bepaalde plekken knippert, is de foto overbelicht. Fotografeer bij voorkeur in raw. Dan kun je meer bewerkingen doen dan in jpg. Bovendien werk je in raw non-destructief (zonder dat je informatie weggooit).

Sweet spot

Eenmaal ingeladen in de raw converter van Photoshop of ontwikkelmodule van Lightroom kun je de eerste slag gaan maken. Als voorbeeld nemen we een naturelportret van Zoomer Henk Laverman – gemaakt van zijn kleindochter Felicia. Een prima opname, die nog niet uitgebreid bewerkt is. Henk heeft iso 100 gebruikt, met 1/125 seconde en F 8 als instellingen. Een slimme keus in combinatie met de gebruikte 85mm 1.4-lens. Het diafragma van F 8 benadert namelijk de ‘sweet spot’ van dit objectief. Dat wil zeggen dat de lens bij dit diafragma de meeste scherpte heeft. Verder open of dicht geeft kans op lensfouten. Als je googelt op je lens in combinatie met “sweet spot” vind je al snel jouw ideale waarde.

Crispy

In de raw converter ga je allereerst kijken of je het contrast wat kunt verhogen voor extra pit. In dit geval verhoog je de belichting eerst een half stopje en daarna kun je het contrast met de slider eenvoudig 50 punten omhoog zetten. Houd in de gaten of je bestand niet teveel gaat clippen. Dat betekent dat er waardes ondoortekend raken aan de lichte of donkere kant van het beeld. Je kunt dit doen door de driehoekjes aan de bovenkant van je histogram in de raw converter aan te klikken. Alle delen die rood oplichten, zijn overbelicht. De dichtlopende, onderbelichte delen lichten fel blauw op. Als het goed is, zie je niets oplichten. Je mag wel iets smokkelen, zolang er geen belangrijke delen van het beeld uitbleken. In het geval van Felicia komt er iets overbelichting in een deel van de ogen, dat mag omdat het een klein detail betreft en het er niet gek uitziet.
Vervolgens kun je in de raw converter nog een beetje spelen met Lokaal Contrast. Hiermee verhoog je die delen in de foto waar grote contrastovergangen zitten, zonder dat je gelijk de hele foto meer contrast geeft. Een portret krijgt hier vaak een crispy gevoel door, al ga je met deze slider ook snel te ver. Doe je het subtiel, dan werkt het prima. In dit geval geven we de foto +50 lokaal contrast, omdat Felicia een licht pokdalige huid heeft, die anders te veel opvalt. Met de schuif helemaal naar links creëer je een jaren 80 soft focus look.

Retoucheren

Als de foto vervolgens in Photoshop is geopend, ga je ‘m eerst eens globaal bekijken. Wat valt op? Allereerst de oneffenheden in de huid. Die gaan we bijwerken. Bij modefoto’s werkt een beeldspecialist soms wel uren aan een en dezelfde foto, maar hier beperken we ons tot een kwartiertje. Zoom in op de huid (100%) en kijk waar je oneffenheden kunt weghalen. Gebruik bij voorkeur het Snel retoucheerpenseel (sneltoets J). Kies een klein zacht penseel en klik op het te verwijderen deel. De selectie wordt eerst zwart terwijl Photoshop uitrekent hoe de omliggende pixels eruitzien. Vervolgens haalt het programma de vlek weg. Zo vul je gemakkelijk een kwartiertje met alle oneffenheden uit de huid halen.

Ogen

De ogen zijn een van de belangrijkste onderdelen van een portret. Die vragen dus wat extra aandacht. Het oogt natuurlijker als er één highlight per oog reflecteert. In het geval van Felicia zijn dat er twee, eentje daarvan is het vierkantje van een softbox. Met het snel retoucheerpenseel kun je die gemakkelijk weghalen. Soms is dat moeilijker wanneer de spot net op de grens tussen pupil en oogwit zit. Gebruik dan de handmatige kloonstempel.
Het oogwit is wat aan de grijze kant. Dit kun je oplichten. Selecteer met het lassogereedschap het hele oog. Let erop dat je ook het roze vlees in de hoeken mee selecteert. Vervolgens kies je een doezelaar van 10 pixels. Nu ga je naar Afbeelding, Aanpassingen, Niveaus om het oog witter te maken. Doe niet te gek. Het ziet er al snel spookhuisachtig uit. Bijkomend voordeel is dat de highlight in de ogen ook ietsje oplicht, wat meer sprankeling geeft.

Glimmers

Huid is vaak vettig en dat geeft een vervelende reflectie van bijvoorbeeld flitslampen. Bij Felicia zie je dat terug in het voorhoofd. Je kunt een speciaal trucje uitvoeren om die reflectie op een natuurlijke manier weg te halen. Kies voor het stempelgereedschap. Gebruik de stempel niet in de modus normaal, maar in de modus donkerder. De stempel zal nu alleen delen donkerder maken die lichter zijn dan de bron. Als je de dekking op 30% zet krijg je snel een gelikt resultaat. Gebruik wel een groot penseel en kies een goede bron, de tint die je op de plaats van de reflectie wilt zien. Meestal is het handig de glimmers alleen te verminderen in plaats van ze helemaal weg te halen, omdat het er anders te clean en plastic uitziet.

Gladder

Bij fashionportretten kun je de huid eventueel wat gladder maken. Dupliceer je fotolaag en kies in de bovenste laag bij Filter voor Vervagen, Gaussiaans vervagen en zet de straal op bijvoorbeeld 15. Klik OK. Nu ligt er een onscherpe laag over de scherpe. Voeg een laagmasker toe aan de onscherpe laag. Maak het laagmasker volledig zwart, zodat er van de vervaagde laag niets meer te zien is. Kies een zacht penseel met dekking 20%. Penseel nu de vervaagde laag op de delen van de huid die je gladder wilt hebben. Een precisiewerkje, dat je voldoende ingezoomd moet uitvoeren. Als je te ver bent gegaan, kun je met een zwart penseel de laag weer deels weggummen. Vermijd altijd de plekken met hoog contrast zoals ogen, neus en mond.

Doordrukken en tegenhouden

De portretfotograaf gebruikt doordrukken en tegenhouden vooral om accenten te leggen op delen van het gezicht en zo meer diepte te krijgen. Je kunt destructief doordrukken en tegenhouden door uit het menu de desbetreffende opties te kiezen. Hiermee kun je dan Schaduwen, Middentonen en Hooglichten bewerken. Een betere manier is de volgende:

• Maak een nieuwe laag aan.
• Ga naar Bewerken, Vullen (50% grijs).
• Zet de laagmodus op Bedekken.

Als het goed is, doet de laag nu helemaal niets. Dit komt omdat in de laagmodus Bedekken geldt dat alles donkerder dan middengrijs donkerder wordt en alles lichter dan middengrijs lichter. Omdat de laag nu precies middengrijs is, gebeurt er niets. Maar dat verandert als we met een zwart penseel aan de slag gaan in de grijze laag. Alles wat je zwart schildert, wordt donkerder in de laag eronder. Alles wat je wit verft, wordt lichter in de laag eronder. Dit is een non-destructieve manier van doordrukken en tegenhouden. Je kunt namelijk altijd weer terug door middengrijs te verven. Door de dekking van het penseel aan te passen, kun je subtieler werken.
In de foto van Felicia kun je 3D-effect toevoegen door bijvoorbeeld de lippen aan te zetten. De lichte delen maak je dan wat lichter en de donkere delen wat donkerder.

Dragan effect

Een extreme vorm van doordrukken en tegenhouden kun je zien als je zoekt op ‘Dragan effect’. De Poolse fotograaf houdt van extreem doordrukken en tegenhouden, een smaakgevoelig effect. Eigenlijk is het een combinatie van hier beschreven methodes. Als je dit effect wilt, volg je deze stappen:

• Verhoog het contrast met de curven in Photoshop
• Verlaag de verzadiging met Afbeelding, Aanpassingen, Kleurtoon/verzadiging. Meestal is een vermindering met 50% prima.
• Als laatste stap ga je doordrukken en tegenhouden, waarbij je de neus lichter maakt en de wangen donkerder. Maar wel in extreme mate, zodat het effect goed opvalt.

Uitvloeien

Een veel gebruikte tool in fashionfoto’s is uitvloeien. Je kunt iemand dikker, dunner, langer en korter maken, of specifieke ledematen aanpassen. In de YouTube-video van Dove (‘Dove evolution’) zie je wat er allemaal mogelijk is. Bij Felicia kun je bijvoorbeeld de oren iets dichter tegen het lichaam plakken of de mondhoeken iets omhoog krullen. Dat doe je zo:
• Kies Filter, Uitvloeien.
• Zorg dat je linksboven in het gereedschapspalet van het filter de natte vinger selecteert.
• Kies een groot penseel, bijvoorbeeld 1200.
• Ga links van het oor staan en klik met de linker muisknop.
• Beweeg het penseel naar rechts om het oor meer tegen het lichaam aan te drukken.
Pas hier weer op dat je het subtiel doet, het ziet er al snel onnatuurlijk uit.

Kleur

Het is heel aanlokkelijk om de kleuren van je portret wat meer te verzadigen. Hiervoor ga je in Photoshop naar Afbeelding, Aanpassingen, Kleurtoon/verzadiging. Vervolgens sleep je de verzadiging iets naar rechts. Maar pas op! De huidtint, die in het geelrood al behoorlijk verzadigd is, kan vrij weinig extra verzadiging verdragen. Wees dus voorzichtig met de verzadigingsschuif. Als je een lekker kleurrijke achtergrond of kledingstuk in je portret hebt, kun je daarvan uiteraard wel prima de kleur extra verzadigen. Selecteer hiervoor eerst het betreffende gebied, zodat de huid niet meedoet in de correctie.

Hip hoog contrast

Wil je een hip effect creëren met hoog contrast, dan is daar een handige manier voor:

• Kopieer je achtergrond twee keer.
• Verwijder uit je middelste laag alle contrast, door die schuif op -100 te zetten in de menuoptie Afbeelding, Aanpassingen, Kleurtoon/verzadiging.
• Maak de bovenste laag actief en zet de laagmodus op Bedekken.

Je ziet al gelijk een heel andere effect ontstaan. Door met de dekking van beide lagen te spelen, kun je het effect nog iets afzwakken. De bovenste laag geeft een kleurboost en voegt contrast toe, de middelste laag zorgt voor een verzadigingsverlaging. Afhankelijk van je smaak kun je de lagen op 100% of lager zetten. Speel er een beetje mee.

Corbijn-effect

Anton Corbijn is een fotograaf die alle conventies in de fotografie aan zijn laars lapt. Dat is dus ook precies wat je moet doen als je een Corbijn-effect over je foto wilt. De kenmerken daarvan zijn dichtgelopen schaduwen, korrel en een sepia effect. Werk bij wijze van uitzondering heel destructief, dat hoort erbij.
Allereerst maak je de foto zwart-wit, bijvoorbeeld door te kiezen voor Afbeelding, Aanpassingen, Grijswaarden. Vervolgens kies je voor Afbeelding, Aanpassingen, Niveaus. Doe een – in eerste instantie bizar lijkende – aanpassing: de zwarten op +60, de gamma naar 2,25. Eventueel kun je de witten ook iets naar links schuiven. Je ziet nu extreem dichtgelopen schaduwen ontstaan, hét kenmerk van Corbijn. In Filter, Ruis voeg je flink korrel toe (bijvoorbeeld 20%). Als laatste verander je de modus van de foto van grijswaarden naar duotoon. Kies een oranje tint als tweede toon, met de curve kun je eventueel de look and feel van de tweede kleur nog aanpassen.

Zwart-wit

‘A blind person is a better listener’, zei topfotograaf Ansel Adams altijd. Hij bedoelde daarmee dat als je de kleur uit een foto weghaalt, je meer op andere zaken gaat letten. Dat geldt zeker ook voor een portret. De contouren van met name mannelijke gezichten komen beter uit zonder kleur. In Photoshop zit een mooi filter waar je nog meer dingen mee kunt. Ga naar Afbeelding, Aanpassing, Zwart-wit. Vergeet even de schuiven, klik met het pipetje in je beeld op een tint die je wilt veranderen. In de foto van Felicia zou ik de huidtint willen aanpassen. Ik ga erop staan en sleep vervolgens de pipet naar rechts. De huid wordt nu lichter weergegeven. Wat ik eigenlijk gedaan heb, is de roodgele tint van de huid lichter maken. Als je nog een object met diezelfde tint hebt, zal die ook lichter worden. Nu ga ik ook nog de blauwe trui van het model donkerder maken door daar op te gaan staan en wederom naar links te slepen. In feite kun je alle kleuren/tinten aanpassen tot je de juiste mix in je beeld hebt.

Externe plug ins

Diverse bedrijven hebben plug-ins gemaakt met allerlei effecten voor de nabewerking van portretten. Twee belangrijke zijn Topaz Labs en Google Nik Collection. Met name Topaz Adjust is een mooie filterverzameling. Je kunt hier je foto inladen en allerlei presets uitproberen, die je portretfoto meer pit geven. Nik werkt ook met presets. Deze collectie is nog uitgebreider en bevat onder meer analoge effecten en kleuraanpassingen met namen als ‘paradise postcard’, ‘popped graffiti’ en ‘flying sailor’. Veelbelovend dus. Je hoeft bij deze plug-ins niet het wiel zelf uit te vinden, maar werkt met bestaande instellingscombinaties. Je kunt uiteraard ook zelf elementen aanpassen en die opslaan als nieuwe preset.