Redactie
10 februari 2017, 10:00
Landschapsfotografen fotograferen het liefst als het licht optimaal is. Vaak is dat wanneer de zon opkomt of ondergaat. Maar ook onder de donkere hemel kun je nog volop spelen met licht. Dit kan het schijnsel van de sterren of de maan zijn of de sfeervolle verlichting van de stad. In dit artikel gaan we op zoek naar het perfecte licht.
Onscherpte
Eerst even een stukje theorie. Als je op een zonnige dag foto’s maakt, kan dat makkelijk uit de hand. Hoe werkt dit nou precies? Als je een foto maakt, gaat de sluiter van de camera open en dicht. Dit hoor je met een klik. Het licht wordt opgevangen door de camerasensor die er intern een beeld bij vormt. Er is een bepaalde hoeveelheid licht nodig om een goed belichte foto op de camerasensor te krijgen. De tijd dat je sluiter nodig heeft om open en dicht te gaan noemen we de sluitertijd. Overdag is die vaak erg kort, denk aan sluitertijden van soms wel 1/2000. Beweging tijdens het open staan van de sluiter heeft invloed op het beeld: onscherpte. Bij minder licht moet de sluiter langer open staan om dezelfde hoeveelheid licht op de sensor te krijgen, met meer kans op beweging. Dit los je op met een statief.
hans1990
Statief en afstandsbediening
Statieven zijn er in overvloed. Wat een geschikt statief is voor jou moet je voor jezelf bepalen. Woon je aan de kust? Dan is een groot robuust statief waarschijnlijk een must, omdat het er vaak hard waait. Reis je veel? Dan is zo’n groot zwaar statief ineens veel minder aantrekkelijk. Bezuinig niet op een statief. Vooral als je ’s avonds en ’s nachts langere sluitertijden gaat gebruiken is een goed statief de basis voor scherpe foto’s. Bij het aanraken van de camera kunnen trillingen ontstaan waarbij foto’s als nog onscherp kunnen worden. Gebruik daarom een afstandsbediening. Sommige camera’s kunnen worden bediend met een smartphone via hun eigen app. Ook de app Triggertrap is populair. Afstandsbedieningen en apps doen eigenlijk allemaal hetzelfde: de camera bedienen zonder hem aan te raken.
Bulb
De camera op afstand bedienen heeft nog een andere functie. De meeste camera’s kennen standaard geen sluitertijden langer dan 30 seconden. Daarvoor moet de camera in de bulb-stand worden gezet. Dit kan alleen in de (handmatige) M-stand. Bij de A-stand (diafragmavoorkeuze) kan dit niet. Met de camera in de bulb-stand kun je zelf de sluitertijd bepalen.
Werk je vanaf statief, probeer dan de iso rond 100 te houden voor zo min mogelijk ruis. Zet de iso alleen hoger als je bewegende objecten scherp op de foto wilt. Denk aan een avondje grachten fotograferen waarbij je een langsvarende boot scherp in beeld wilt. Met een langere sluitertijd lukt dit niet en dan zet je dus de iso omhoog. De ruis neem je in dit geval voor lief. Een uitzondering waarbij je juist wel hogere iso gebruikt, is het fotograferen van de Melkweg. Door de draaiing van de aarde worden de sterren onscherp bij het gebruiken van lange sluitertijden. Het is dus cruciaal om hier een hogere iso te gebruiken om onscherpte van de sterren te voorkomen.
Probeer autofocus te vermijden als je scherpstelt in het donker. Deze is in het donker vaak niet zo accuraat. Gebruik manuele focus met (indien mogelijk) live view en stel scherp op een lichtpuntje dat je goed kunt zien op je scherm. Bijvoorbeeld een lampje van een gebouw.
kos
Weerfactoren
Als de zon ondergaat en het donkerder wordt, zijn er veel verschillende soorten opties om te fotograferen. Bedank van tevoren wat je wilt. Een zonsondergang kan juist prachtig zijn als er veel wolken in de lucht hangen die het licht reflecteren van de ondergaande zon. Ook het blauwe uurtje heeft verschillende mogelijkheden. De sterren fotograferen wordt alweer wat lastiger als het bewolkt is. Zo moet je met allemaal verschillende weerfactoren rekening houden
Zonsondergang
Een zonsondergang is vaak juist erg mooi met een bewolkte lucht. Het is altijd een beetje aanvoelen of de bewolking die staat aangegeven op het weerbericht ‘goed genoeg’ is. Zo is een goede zonsondergang bijna niet te plannen. Het is echt een momentopname van de wolken op een bepaalde plaats precies wanneer de zon ondergaat. Het beste is een mooi wolkendek waarbij er een strook open is aan de horizon. Hier kan de zon bij zonsondergang onder door komen en zo zal de zon reflecteren op alle wolken. Dan krijg je vaak die spectaculaire rode luchten die in Nederland niet zo vaak voor komen.
Wil je een heldere zonsondergang? Dat is makkelijker. Check in beide gevallen goed het weerbericht. Bij helder weer krijg je vaak een heel erg mooi verloop in de lucht. Kijk ook zeker niet alleen naar de kant waar de zon ondergaat. Bij helder weer is er vaak aan de andere kant een prachtig paars verloop te zien. Timing bij dit soort foto’s is altijd erg belangrijk. Het perfecte fotomoment waarbij de kleuren op hun best zijn, duurt soms maar een paar minuten.
Blauwe uurtje
Het blauwe uurtje (vlak voor de zon opkomt en net nadat hij ondergaat) is vooral populair onder fotografen van stadslandschappen. Tijdens het blauwe uurtje zijn de lichten altijd mooi in balans. De lucht is nog niet helemaal donker, waardoor het contrast van het totale beeld nog niet extreem hoog is. Lampen in de stad zijn namelijk altijd fel. Het contrast wordt groter naarmate de hemel donkerder wordt. Het is dus de kunst om het perfecte moment te vinden waarbij de hemel en de stadsbelichting mooi in contrast staan met elkaar. Let wel: het blauwe uur duurt zeker geen uur. Sterker nog: het optimale ‘blauwe uur’ duurt vaak maar een minuut of vijftien. De timing luistert daarom vrij nauw.
Net als bij een zonsondergang maken we onderscheid tussen een helder of bewolkt blauw uur. Een mooi onbewolkt blauw uur kan goed op een foto overkomen door de rust die het uit straalt. Vooral bij stadslandschappen steken de gebouwen dan mooi af tegen de blauwe lucht. Met bewolking zijn er echter ook leuke dingen te doen. Denk aan uitgestrekte bewolking door de lange sluitertijden waarmee je werkt in het donker. Ook dit is simpel te plannen door de windrichting en windsnelheid vooraf te bekijken. Zoek een plek waarbij de wind van je af gaat of naar je toe komt. Zo krijg je een soort draaikolkeffect waarbij de kijker in de foto wordt ‘gezogen’.
Maanfoto’s
Een leuke uitdaging is het fotograferen van de maan. Vooral in combinatie met bepaalde landschappen kan dat soms voor unieke foto’s zorgen. Denk aan een opkomende maan naast een kerkje of een close-up van de rode supermaan. Hier heb je uiteraard wel een wat langere lens voor nodig. Aan te raden is een 150-600 mm telelens. Een maanopkomst in de juiste verhouding met een voorgrondobject is nog een hele uitdaging. Daarbij zijn vooral de afstand en locatie van belang. Je wilt de maan zo groot mogelijk in je foto hebben, zonder al te veel in te zoomen op je onderwerp. Daarom moet je vaak kilometers van het object staan om de verhoudingen mooi in beeld te krijgen. 
nicoalsemgeest
Seizoenen
Eigenlijk biedt de nacht veel meer mogelijkheden om te fotograferen dan het vaak harde licht overdag. Vooral ’s zomers zou je als landschapsfotograaf eigenlijk liever ’s nachts leven en overdag slapen. ’s Zomers zijn de nachten kort en beginnen de zonsondergangen lekker laat. Ideaal om ’s avonds met een lekker temperatuurtje nog even een zonsondergang, blauw uurtje en misschien zelfs een Melkweg mee te pakken. ’s Winters is het koud en nat. Maar het grote voordeel is dat de zon pas veel later opkomt. Vroeg opstaan in de herfst en winter kan prachtige plaatjes opleveren waarbij de nevel over de weilanden sliert met het vee, de kerktorens en de boompjes er net bovenuit stekend. Het levert prachtige plaatjes op. Probeer overdag constant om je heen te kijken en bedenk hoe bepaalde landschappen er met ander licht uit zullen zien, zodat je deze vervolgens met behulp van bovenstaande technieken kunt gaan plannen.
Als landschapsfotograaf ben je eigenlijk altijd op zoek naar het perfecte licht. Dit licht duurt soms maar enkele minuten of soms komt het ook helemaal niet. Je moet geduldig zijn. Maar ook snel kunnen schakelen bij onverwachte dingen. De voldoening als je dan eindelijk die foto hebt die je al dagen, weken, maanden en misschien zelfs jaren in gedachten had is eigenlijk het allermooiste van fotografie!
De belangrijkste fotografie tips voor beginners
Wil je meer handige tips voor beginners? Bekijk dan dit overzichtsartikel
