Redactie In deze blog neemt Taco Vos je mee langs alle onderwerpen waarbij je je creativiteit de vrije loop kan laten!
Wil je meer leren over fotografie en ook prachtige foto’s leren maken? Bekijk dan onze Basiscursus Fotografie
Creativiteit
Volgens Wikipedia heeft creativiteit te maken met ‘het vermogen iets nieuws te scheppen’. Creativiteit is ook het durven afwijken van standaardregels en ideeën. Zo maken fotografen bij voorkeur scherpe foto’s. Een geheel onscherpe foto wordt daarom vaak creatief genoemd. Dat wil nog niet zeggen dat de foto ook mooi gevonden wordt. Creativiteit en iets ‘mooi vinden’ zijn heel verschillende dingen.
Creatief fotograferen
Creatieve fotografie kent veel verschijningsvormen. Er zijn al veel discussies gevoerd over wat creatieve fotografie nu precies is. Fotografen zijn het er onderling over eens dat het exacte antwoord niet bestaat. Net zoals ‘mooi’ niet bestaat. Toch zijn er een aantal algemene opmerkingen over creativiteit te maken. Hieronder noem ik er een aantal:
• creativiteit vraagt om het loslaten van wat er al is om tot iets nieuws te komen;
• een creatieve foto ontstaat meestal niet zomaar, er is over nagedacht;
• een creatieve foto maken is een leerproces, vaak lukt het idee niet in één keer. Je moet veel oefenen om de gewenste foto te kunnen maken;
• met creativiteit wil de maker iets zeggen en/of uitdrukken.
Voordat je creatief kunt fotograferen is het praktisch als je de basis van ‘gewoon’ fotograferen beheerst. Als je dit in de vingers hebt, kun je gaan experimenteren. Daarbij mag je loskomen van alle regels (zoals compositie, scherpte, kleur) en foto’s maken die jij leuk vindt. In deze blog ga ik je daarbij op weg helpen. In deel 2 van deze blog geef ik een aantal praktische vormen van creatieve fotografie waarmee je thuis aan de slag kan.
Onderwerpen en compositie
In principe is elk onderwerp wat we zien ‘fotografeerbaar’. Dat doen we helaas zelden. Mensen fotograferen meestal dat wat ze al heel vaak hebben gefotografeerd. Dat voelt veilig. Portretfotografen fotograferen portetten en landschapsfotografen fotograferen landschappen. Waarom wijk je hier niet eens vanaf? Zo kun je als portretfotograaf eens inzoomen op delen van het gezicht, bijvoorbeeld alleen neuzen, oren of monden. Of als landschapsfotograaf slootjes, stoeptegels, deurbellen of bankjes in het bos. Wees niet bang om eens anders te fotograferen. Ga een dag op stap en neem je voor alleen een bepaald onderwerp of thema te fotograferen.
Ook met de compositie van een foto kun je creatief omgaan. Iedereen heeft wel gehoord van de regel van derden of de gulden snede. In fotografieopleidingen wordt daarop sterk de nadruk gelegd. En niet geheel ten onrechte. Mensen vinden foto’s die gemaakt zijn volgens de compositieregels mooi. Dit wil zeker niet zeggen dat elke foto moet voldoen aan deze regels. Een reeks foto’s die keurig voldoet aan de compositieregels kan heel saai zijn. Maak er ook eens een paar die afwijken. Juist die foto’s worden langer bekeken door de kijker.
Scherpte en onscherpte
De meeste foto’s die gemaakt worden zijn scherp. Lenzenproducenten roepen niet voor niets dat hun nieuwe lens nog scherper is dan de vorige. Maar scherp is vaak saai.
Veel creatieve fotografen gebruiken onscherpte als belangrijk onderdeel van hun fotografie. Onscherpte is in sommige vormen van fotografie een standaard onderdeel van de foto. Zo probeert een macrofotograaf zijn onderwerp altijd scherp in beeld te krijgen terwijl de achtergrond heel onscherp is. Dit doet hij door een groot diafragma te gebruiken. Denk daarbij aan een diafragma van F2.8 of een nog lager F getal.
Bij landschapsfotografie brengt de fotograaf het landschap vaak zo scherp mogelijk in beeld. Maak je landschapsfoto’s met een bepaalde onscherpte, dan noemen we die foto al snel een creatieve landschapsfoto. De fotograaf creëert zo bewust onscherpte in een beeld dat normaal gesproken altijd scherp is.
Het kiezen voor een bepaalde onscherpte is vaak onderdeel van creatieve fotografie. Nu we digitaal fotograferen kun je hier fantastisch mee oefenen. Laat de scherpte los en wie weet creëer je onverwacht prachtige beelden.
Het belangrijkste hulpmiddel om te spelen met scherpte en onscherpte is het diafragma. Als je wil weten hoe het diafragma werkt, kijk dan is naar dit artikel van Kees Krick en een goed artikel van de Zoom redactie.
Beweging
Camera stilhouden, sluiterknop half indrukken, adem inhouden en afdrukken maar. Wie dat niet doet krijgt een vreselijke foto, een bewogen foto. Een gruwel. Op internet vindt je dan ook heel veel artikelen over hoe je een bewogen foto scherp kunt maken. Photoshop en andere programma’s bevatten zelfs algoritmes om bewegingsonscherpte te verwijderen.
De eerste fotografen die expres bewogen foto’s maakten, werden dan ook raar aangekeken. Toch kunnen bewogen foto’s prachtig zijn. Een bekende techniek die daar uitermate geschikt voor is is pannen. Kijk maar eens hier.
Als je veel oefent, kun je ook foto’s maken waarvan een deel van het beeld bewogen is. Een andere mogelijkheid is om tijdens het fotograferen met een zoomlens de zoom te veranderen. Dus tijdens het maken van de opname draai je aan je lens. Het beste resultaat krijg je hierbij als je camera op een statief staat. Ook maakt het uit of je in- of uitzoomt. Probeer het eens uit.
Spelen met licht
Fotograferen is spelen met licht. Daarbij zijn we altijd op zoek naar optimale lichtcondities. Als deze er niet zijn dan pakken we er studiolampen of flitsers bij. Maar waarom? Moet elke foto optimaal belicht zijn? Is het niet veel spannender om eens echt te gaan spelen met licht? Portretten te maken in zwak verlichte omgevingen en macrofoto’s expres te overbelichten? Dan ben je pas echt aan het spelen met licht. De effecten die je daarmee bereikt, kun je nog versterken met hulpmiddelen als een sun catcher, een prisma, zaklantaarn(s), filters of een glazen bol.
Een andere manier om te spelen met licht is het maken van foto’s met de techniek dubbele belichting. Daarbij maak je twee foto’s die over elkaar heen worden gelegd, zodat ze in elkaar overvloeien. Je kunt dat op twee verschillende manieren doen. Er zijn veel camera’s waarmee je twee (of meer) foto’s kunt maken die vervolgens door de camera zelf over elkaar worden gelegd. Maak je er twee dan zal de camera elke foto voor 50% laten overvloeien. Maak je er drie dan tellen ze elk voor 33%. Dit is soms een nadeel. Gelukkig kun je in fotobewerkingsprogramma’s ook foto’s over elkaar leggen. Daarbij kun je precies instellen hoe ‘zwaar’elke foto telt. Dus wil je twee foto’s over elkaar leggen met 70-30% dan kan dat. Meer over dubbele belichting lees je in dit artikel.
Ook het maken van High of Low Key foto’s is in feite spelen met licht. In het ene geval overbelicht je de foto expres, in het andere geval onderbelicht je juist. Elders op de site vind je uitstekende beschrijvingen hoe je dergelijke foto’s kunt maken.
Abstractie en sfeer
Abstracte kunst is kunst waarbij het beeld of een onderwerp terug wordt gebracht tot zijn essentie. Abstract komt van abstraheren wat ‘de kunst van het weglaten’of ‘het verwijderen van de werkelijkheid’ betekent.
We komen er dagelijks mee in aanraking zonder het te beseffen. Elk pictogram is een voorbeeld van een abstractie, evenals verkeersborden, tekeningen etc. Abstractie in de kunst is oud, denk aan de grotschilderingen uit de oertijd. Toch zeggen we dat de abstracte kunst pas echt begon met Paul Cézanne aan het begin van de vorige eeuw. Begonnen als romantisch schilder ontwikkelde hij zich via het impressionisme tot de eerste abstracte schilder. Daarbij was het voor hem niet belangrijk dat het beeld de werkelijkheid weergaf. Hij creëerde een schets van de werkelijkheid met een bepaalde sfeer zodat de kijker er zijn eigen verhaal van kon maken. Iets wat latere abstracte schilders nog veel verder doortrokken. Denk maar eens aan de werken van Piet Mondriaan. Zijn schilderijen van lijnen en verschillende vierkante blokken zijn een doorontwikkeling van oorsprong realistische landschapschilderijen. Veel mensen beseffen dit niet.
Wil je abstracte foto’s dan moet je los komen van het idee om alles in beeld te willen brengen. Het gaat juist om het weglaten, zodat de kijker zelf van alles bij het beeld kan bedenken. Een abstracte foto begint dus altijd met nadenken over wat je precies in beeld brengt en wat je weglaat. Daarna bepaal je de compositie en denk je na over de sfeer die je de foto mee wilt geven. De sfeer van de foto wordt voor een belangrijk deel bepaald door de kleur en de hoeveelheid licht. Experimenteer hiermee.
Tot slot
Creatief fotograferen is geen kunstje of truc. Het is hard werken. Je moet conventies durven loslaten en ook het begrip mooi zoals je dat gewend bent achter je durven laten. Als je dat doet, kan er een heel nieuwe wereld voor je opengaan. Succes!
Taco Vos
Al vanaf jongs af aan heb ik drie passies: bergen beklimmen, fotograferen en schrijven. Sinds een aantal jaren combineer ik die passies als professioneel fotograaf/schrijver voor (bergsport-)tijdschriften. Mijn achtergrond als historicus en geograaf is daarbij heel praktisch. Het liefst fotografeer ik allerlei soorten landschappen, zowel natuur als stedelijk. Daarnaast ben ik gespecialiseerd in creatieve fotografie. Dit vind ik erg inspirerend om te doen en is heel anders dan landschapsfotografie. Samen met een collega’s geef ik ook fotoworkshops en organiseer ik fotoreizen. Meer over mijzelf vind je op mijn website.
Bekijk alle artikelen van Taco Vos
